این تایپیک را مازیار برام فرستاد و من هم با کمی ویرایش در فرم قرار می دهم از مازیار هم تشکر می کنم.
گیلک:
اقوامی همچون کاسپیها و کادوسی ها و آماردها پیش از میلاد در کرانه دریای کاسپین ساکن بودهاند دریای کاسپین نیز بر گرفته از همین قوم کاسپی می باشد.
گیلک خود شاخه ها مختلفی دارد.دیلم(گالش یا تات)،مازندرانی.
از اونجایی که نتونستم موضوع مورد نظرمو کامل بدست بیارم سعی کردم از هر کدوم قسمت هایی از سایت ها مختلف بردارم و اینجا بذارم.
برای مثال زبان ما رشتیا به این گونه میباشد:زبان گیلکی،گویش گیلکی،لهجه بیه پس(رشتی)
یا زبان مردم ساری:زبان گیلکی،گویش مازندرانی،لهجه ساروی
پس به این نتیجه میرسیم که زبان همون گیلکی هست و فقط گویش ها و لهجه ها تغییر میکند.
گیلکی:
نظر صحیحتر و عمومیتر این است كه زبان گیلكی به شش گویش زیر تقسیم میشود:
1- گیلكی مازندرانی شرقی: ساری، نكا، بهشهر، بندر گز، قائمشهر و سوادكوه و...
2- گیلكی مازندرانی غربی(تبری): آمل و بابل و نور و نوشهر و... كه دارای بیشترین ادبیات مكتوب است.
3- گیلكی تنكابنی: كلاردشت، تنكابن، رامسر، چابكسر و عباساباد و... كه حد واسط بین گیلان و مازندران است و بخشی كه در مازندران قرار دارد قبلا جزو استان گیلان بود.
4- گیلكی گالشی: لهجه كوهنشینان تمام مازندران و كوهنشینان شرق گیلان كه دارای بیشترین تنوع است و به انواع مختلف لهجهها از جمله گالشی گیلانی، مازندرانی، طالقانی، رودباری-الموتی، اشكوری و... تقسیم میشود.
5- گیلكی بیهپیشی(شرق سپید رود): لاهیجان، آستانه، لنگرود، رودسر، املش ، تا حدودی سیاهکل
6- گیلكی بیهپسی(غرب سپیدرود): رشت، انزلی، فومن، رضوانشهر، خمام و سفت و ...
دیلمی(گالش یا تات):
به طور کلی به گیلک های ساکن در کوهستان یعنی گیلک هایی که دامدار هستند گالش می گویند.
بنا به قول حسین احمدی: گالشها(دیلمی ها) به احتمال قوی همان کادوسها هستند که پیش از آریاییها در این منطقه میزیستن
زبان دیلمی از کوههای تالش تا کوههای سمنان گستردهاست. این زبان مناطقی چون سراوان رشت، مناطق دیلمان و اشکور ، رودبار زیتون ، رودبار الموت ، رودبار شهرستان، رودبار قصران، طالقان، بومیان کرج و حومه آن ،کوههای سمنان، ساوجبلاغ، عمارلو، خورگام و بسیاری دیگر از مناطق دیوار البرز را بر بر میگیرد.
نکته جالبی که درباره گویش گالشها(دیلمی ها) وجود دارد این است که علیرغم وجود گویشهای مختلف گیلکی که در شرق و غرب جلگه گیلان وجود دارد و هر دستهای گیلکی را با لهجه مخصوص به خود صحبت میکنند، اما زبان گالشها شباهت بسیاری به هر دو لهجه گیلکی دارد. گویش گیلکی که گالشها بدان سخن میگویند، دست نخورده و اصیل تر از گویشی است که سایر گیلکها با آن سخن میگویند
تالش ها(ایران و آذربایجان):
تالشی هم یکی از زبان جدا و مستقل از گیلکی است که در بخش شمالی استان گیلان و شهرستان نمین در استان اردبیل، ایران و استان لنکران-آستارا و ماسالی - لنکران در جنوب جمهوری آذربایجان صحبت میشود.شهر لنکران در جمهوری آذربایجان مرکز فرهنگی تالش ها می باشد.
تالش ها دو بار اعلام خودمختاری و تشکیل جمهوری تالش مغان کردند که هر دو بار این عمل آنها با شکست مواجه شد اولین بار پس از انقلاب انزلیچی و دومین بار پس از فروپاشی شوروی که هر دو حرکت آنها به شکست منتهی شد هنوز هم رهبران تالش در حال مبارزه با جمهوری آذربایجان برای رسیدن به خودمختاری هستند
زبان تالشی در اثر همکناری با زبان ترکی و گیلکی از آنها –به ویژه ترکی- به شدت تأثیر پذیرفته ضمن اینکه توانسته بر روی زبان ترکی اثر بگذارد، بر زبان گیلکی نیز تأثیرگذار بودهاست.شایان ذکر است نزدیک ترین زبان به گیلکی تالشی است.
بررسیهای موردی در مناطق تالش نشین شهرستانهای صومعهسرا و فومن نشان میدهد که انزلیچی گیلکنشین همسایه از واژگان تالشی یا نزدیک به آن که با گیلکی متفاوت است بهره میگیرند. حمدالله مستوفی، در مورد مردم گیلان و نزدیکی آن با زبان پهلوی نیز اشارهای دارد؛ وی در وصف مردم تالش چنین میگوید: «مردمش سفید چهرهاند بر مذهب امام شافعی، زبانشان پهلوی به جیلانی باز بستهاست.»
در میان تالشان گونه گونی زبانی – به نسبت تأثیرپذیری از دیگر زبانها- به شدت وجود دارد. در تالش شمالی مشخصآ پنج گویش آستارایی، لنکرانی، ماسالی و لریکی عنبرانی دیده میشود. در تالش جنوبی، مناطق پیرامون آستارا تا ماسال یک گویش تالشی آمیخته با ترکی رواج دارد و در مناطق ماسال تا انزلیچی پیرامون صومعه سرا، فومن، ماسوله و شفت با زبان تالشی اصیل تری تکلم میشود که کمترین تأثیر را پذیرفته و نایکسانی اندک آن به گوناگونی آوایی محدود میشود. اما تالشان باشنده کوههای دیلمان و لاهیجان تفاوت گویشی فراوانی با دیگر تالشان دارند. تنها زبان موجود میان تالشان که همریشه با زبانهای شمال غربی نیست و به محدوده زبان تالشی رخنه کرده و به شدت به تنوع آن موجب شده زبان ترکی است. این مسئله در تالش شمالی و در آستارای ایران به شدت مشاهده میشود.
مازندرانی:
مازندرانيها خود را گيلك و زبان خود را گيلكي مي نامند. لازم به ذكر است كه در مازندران از انزلیچی به انزلیچی ديگر تفاوتهاي بسيار جزيي در گويش پديد ميآيد . اين تفاوتها از غرب به شرق رفته رفته رو به فزوني مي گذارد ولي بنيان گويش مازندراني را تغيير نميدهد .در سالهای اخیر با تبلیغات نادرست در ایران،مازندرانی ها قصد جایگزینی طبری را به جای گیلکی دارند اما هنوز هم اکثریت مازندرانی زبان و قومیت خود را گیلک می دانند.
گیلکان در افغانستان و پاکستان:
خانوادههای شیعه و پرنفوذ گیلانی در این دو کشور از تبار گیلک و از نوادگان عبدالقادر گیلانی هستند.