قلعه باستانی مارکوه

[antiros]

در جنوب شرقی شهر کتالم بر فراز کوهی منفرد، بقایای دژ باستانی مارکوه، مشاهده می شود. مارکوه یکی از کوه های منطقه و با ارتفاعی کم در جنوب شرقی رامسر و در شرق شهر کتالم واقع است و مشرف به دریا می باشد، این کوه که بر بخشی از منطقه کتالم رامسر سایه افکنده و چندان مرتفع نیست با موقعیت خاصی که دارد در طول تاریخ مورد توجه بوده است، چرا که در منتهی الیه شمال البرز قرار گرفته و نزدیک دریا می باشد و از سمت جنوب تا ارتفاعات گرسباسر که فاصله ی زیادی از همدیگر دارند همه جا را می توان زیر نظر قرار داد.
مارکوه علاوه بر این که نام این کوه است نام انزلیچی نیز می باشد که در دامنه شمالی آن قرار دارد و در حال حاضر داخل محدوده شهر کتالم است و آن را مارکوبن می نامند و جاده آسفالته کتالم به تالار سر از کنار آن می گذرد. حدودا بیست سال قبل تاسیسات تقویت کننده رادیو و تلوزیون روی این کوه به وجود آمده است.
قلعه ماركوه از قلاع پوشش جنگلي گیلان باستان است كه با ملاط سنگ و ساروج ساخته شده و در حال حاضر دكل تلويزيون شهرستان رامسر در كنار آن قرار دارد.
با گذشت چندین قرن هنوز آثاری از آن بر جای مانده است. تاریخ دقیق بنای این قلعه مشخص نیست، اما وقایعی که در این قلعه رخ داده حکایت از قدمت تاریخی قلعه دارد و با توجه به مشاهده ی نشانه هاي تمدن ساساني در قلعه ماركوه تاریخ بنای آن قطعا به پیش از اسلام می رسد.
در مورد علت نام دژ مارکوه، چندین دیدگاه وجود دارد که به باور سید محمد تقی سجادی، مولف کتاب " تاریخ و جغرافیای تاریخی رامسر " دیدگاه های دیگر زاده ی اذهان بشر بوده و آن چه به حقیقت نزدیک تر می باشد این است که مارکوه منسوب به مار و مار مترادف با مارد، آمارد و مرد به فتح میم است (تاریخ ایران باستان،ج1، ص733؛ ج2، ص1474).
آماردها به مردمی می گفتند که پیش از ورود آریایی ها میان کاس ها ، کادوسی ها و تپورها در جنوب شرقی گیلان و غرب مازندران (تا تنکابن امروزی) و حوالی آن سکونت داشتند (تاریخ ایران باستان، ج3، ص2216 و 2640)، از طرفی هم بنا به نوشته حدود العالم «مرد» نام یکی از نواحی دهگانه جلگه ای ساحلی دیلم بوده است (حدود العالم، ص147) که ظاهرا در حوالی همین مارکوه قرار داشت چه بر اساس تقسیماتی که همین نویسنده به عمل آورده است از چالکرود، لترا، مرد وجود اهنجان(همان منبع)(=جورده آهنجان که منطبق با منطقه ییلاقی جواهرده است) نام می برد و نواحی یاد شده در محدوده شهرستان رامسر واقع اند، ظاهرا چنین به نشر می رسد که: مارکوه یعنی کوهی است که متعلق به مارها(آماردها، آمردها، ماردها و مردها) می باشد. چیزی که هست در تلفظ عامیانه مارکوه بدون " ها " به کار می رود.
در تاریخ تپورستان از قلعه ای به نام اُزبلو نام برده شده(تاریخ طبرستان، قسم دوم، ص144) و چنین به نظر می رسد که مقصود از آن همین قلعه مارکوه باشد.
میان این قلعه و قلعه شاه نشین یا قلعه بند ، ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد. این قلعه ها با وقایعی که در سال 536 هجری قمری اتفاق افتاد ، به تسخیر اسماعیلیان در آمدند و اسماعیلیان برای آنان حاکم معین نمودند
وضع داخلی قلعه مارکوه از لحاظ وسعت به نحوی است که گنجایش صد سرباز را دارد و همگی به راحتی می توانند در آن زندگی کنند. در مرکز قلعه چاهی است که بر اساس روایات محلی، روزگاری میان آن و قلعه ای به نام قلعه باغ که در نیاسته رامسر واقع است و فاصله بالنسبه زیادی با مارکوه دارد راه ارتباطی وجود داشت.
وجود قطعات سفالین تنبوشه های شکسته در داخل قلعه مارکوه حاکی از آن است که آب آشامیدنی قلعه از چشمه های دور دست تامین می گردید.
برج و باروی این قلعه با گذشت سالهای مدید و با وجود فراز و نشیب زمین و زمان هنوز برقرار است و استحکام آن بیشتر بدان لحاظ می باشد که از سنگ و گچ غربالی ساخته شده است.
طول ضلع شرقی آن70/17 متر و قعر آن 30/2 متر و ارتفاعش 30/6 متر و طول ضلع غربی آن 9 متر تمام است. ضلع شمالی با سنگی که در امتداد آن قرار دارد به دو قسمت تقسیم می شود: قسمت غربی آن 80/14 متر و قسمت شرقی آن که از سر سنگ جدا می گردد 15 متر است(از آستارا تا استارآباد،ج3،ص37).
نقاره خانه قلعه مارکوه
میزرا حسن خان اعنماد السلطنه که این قلعه را از نزدیک دیده است می نویسد: « در تنکابن کوهی است موسوم به مارکوه و دخمه های متعدد و شب پره های زیادی در این دخمه ها هست که خود را به آدم و چراغ می زنند و مانع از دخول به دخمه ها می باشند. بالای آن کوه، جایی است مشهور به نقاره خانه، هرگاه سنگی بر آن موضع بزنند صدایی مثل طبل حادث می شود و تا نیم فرسخ آن صدا می رود»
اسماعیلیان در قلعه مارکوه
اسماعیلیان هر کجا که قدم می نهادند اگر قلعه ای را می یافتند بلا فاصله آن را تسخیر می کردند. قلعه مارکوه به لحاظ اهمیت استراتژیک مورد توجه آنان قرار گرفت و در بعضی مواقع ولایت گرجیان را به طمع تسخیر قلعه یاد شده مورد هجوم قرار می دادند. قلعه مارکوه در نیمه اول قرن ششم هجری بر اثر یورش های مکرر اسماعیلیان به تسخیر آنان در آمد و آنان به بازسازی آن جا پرداختند و نامش را مبارک کوه نهاده و کیا محمد بن علی خسرو فیروزی را حاکم آن جا قرار دادند و چون بر گرجیان پیروز شدند به الموت(قلعه ای که از دیلمیان خریداری کرده بودند.) بازگشتند. گرجیان قبلا نیز دوبار به دست اسماعیلیان افتاده بود، بار اول در سال 498 هجری قمری بعد از مرگ سلطان محمد بن ملکشاه سلجوقی اتفاق افتاد و گیلان و مازندران و رستمدار و تنهجان و گرجیان به تسخیر آنان درآمد. برای دومین بار در سال 510 هجری قمری ولایات یاد شده را اسماعیلیان تصرف کردند. چندی بعد یعنی در اواخر همین قرن بر دامنه فتوحاتشان افزوده گشت و از ملاط تا سخت سر به چنگ ایشان افتاد و این فرقه بیش از نیم قرن این منطقه را زیر سلطه خود داشتند.
سومين فصل حفاري ماركوه در حالي آغاز شد و بر اساس يافته هاي فصول قبلي كاوش، اين قلعه به لحاظ معماري و ملاط به كار رفته با محوطه ساساني فيروزآباد فارس نيز مشابهت دارد. از دو فصل قبلی حفاري مهم ترين كاوش ماركوه، خارج شدن این قلعه از زير كوهي از جنگل ذكر شده است .
در فصل سوم پس از نورپردازي و تثبيت قلعه توسط محمدعلي كفاشي، كارشناس ارشد باستان شناسي، حفاري ماركوه براي رسيدن به كف و دريافت اطلاعات كامل تر ادامه پيدا مي كند، ضمن اين كه به دليل كشف آثار مختلف از دوره هاي پيش از اسلام تا اسلامي، بسياري از كارشناسان در تخصص هاي مختلف گياه شناسي، زمين شناسي، انسان شناسي، مردم شناسي، ژئوفيزيك، نقشه بردار و باستان شناس در اين كاوش فعاليت دارند.
به نقل از "تاریخ و جغرافیای تاریخی رامسر" ، نوشته: سید محمد تقی سجادی

[color=black:1138d7bab9]پ.ن: تمام افتخارم گیلانی بودنم است ...[/color:1138d7bab9]

[MAZIYAR]

ممنون آبرار جان.خیلی خوب شد این مطلب رو گذاشتی.هرچی بشه تاریخ رامسر هم جز تاریخ خودمون هست.
به امید بازگشت رامسر به گیلان

[aryanrecord]

خیلی جالب بود تی دست درد نوکونه

[RASHTBOY]

از این قلعه اطلاع نداشتم ، ممنونم
میگم تا چالوس رو جزو گیلان کنیم قال قضیه رو بکنیم ، همه راضی هستند ، ناراضی نداریم .

[ashkan0131]

دوستان من هم اطلاعات راجع به حمام تاریخی کسماء به همراه عکس هایی دارم که خواهم گذاشت این حمام به قول مسئولان قرار بود تا پایان امسال با تعیین بودجه به سفره خانه تبدیل بشه ولی هنوز خبری از هیچگونه بودجه ای نیست

[mohammadss22]

مرسی
آبرار