زبان های ایرانی : فرق زبان و گویش

[sepidrod]

[b:abc06c5b3e]امروز می خواهیم در مورد زبان های ایرانی برایتان توضیح بدهیم نکته را ابتدا بگویم این زبانها هر یک زبان های مستقلی هستند اما بر طبق نظریه زبان شناسان با هم ریشه هستند و دارای اشتراکات فراوانی هستند اگر توجه کنید وقتی کردها می خواهند فارسی صحبت کنند لهجه آنان شبیه گیلکی می ماند و در این تقسیم بندی زبان گیلکی جز زبان های ایران غربی قرار گرفته است و این نشان می دهد گیلکی اصالتا و اساسا به کردی نزدیک تر است تا فارسی علت نامگذاری این گروه خانواده زبان به نام ایرانی صرفا به علت قرار گرفتن آنان در فلات تاریخی ایران است بسیاری از این زبانها هیچ گاه در کشور ایران هم نبودند و پس نامگذاری زبان ایرانی برای این خانواده زبان ربطی به کشور ایران ندارد. [/b:abc06c5b3e]


زبانهای ایرانی به دو شاخه غربی و شرقی تقسیم می شوند که در کشور ما از شاخه زبانهای ایرانی غربی استفاده شده و شاخه شرقی آن بیشتر در افغانستان و تاجیکستان و قسمتهایی از ازبکستان، مورد استفاده قرار می گیرد.



١-شاخه زبان‌های ایرانی غربی :

شمال غربی :

میانه: زبان پارتی (پهلوی اشکانی) نو: هرزنی | گیلکی | مازندرانی | تالشی | تاکستانی | کردی کرمانجی | کردی سورانی | زازا-گورانی | لکی | سمنانی | زبان‌های ایران مرکزی (آشتیانی، خوانساری، نطنزی، نائینی، | بلوچی[۱] | سیوندی

جنوب غربی :

باستان: پارسی باستان میانه: پارسی میانه (پهلوی) نو: فارسی | لری | بختیاری | بشاکردی | کمزاری | تاتی | هزارگی | آیماق | لارستانی





٢- شاخه زبان‌های ایرانی شرقی :

شمال شرقی :

باستان: اوستایی[2] میانه: سغدی | خوارزمی | بلخی | آلانی | سرمتی نو: آسی | یغنابی (سغدی نو)

جنوب شرقی :

میانه: تخاری نو: پشتو | زبان‌های پامیری | پراچی | ارموری | منجی | یدغه



۱-بلوچی به خاطر مهاجرت گویشورانش، از نظر جغرافیایی به جنوب شرق فلات ایران منتقل شده. ۲-بیشتر زبان‌شناسان، اوستایی را در مرز شاخه‌های غربی و شرقی دسته‌بندی می‌کنند.





در مجموع بیش از یک چهارم مردم ایران به زبانهای فوق (به جز فارسی) تکلم می کنند. در بعضی از موارد تعداد گویشوران بعضی از این زبانها به زیر ده هزار نفر می رسد. با توجه به تقسیم بندی فوق، زبانهای بالا هرکدام یک زبان مستقل می باشند که دارای گویشها و لهجه های مختص به خود هستند و اگر چه با زبان فارسی از یک ریشه می باشند (شاخه ایرانی زبانهای هندواروپایی)، ولی نباید جزو گویشها یا لهجه های زبان فارسی قرار داده شوند. جهت مشخص شدن تفاوت آنها با گویشها و لهجه های زبان فارسی، ابتدا تعریفی از گویش و لهجه را ارائه داده و سپس گویشها و لهجه های زبان فارسی را ذکر می کنیم.



گویش و لهجه:

به هریک از گونه‌های یک زبان گویش می‌گویند. گویش‌ها می‌توانند مربوط به یک منطقه ویژه یا طبقهٔ ویژه‌ای از جامعه باشند.

چند گویش با هم یک زبان را تشکیل می‌دهند. گویش را نباید با لهجه اشتباه گرفت. هر گویش خود دارای چند لهجه است.

یک لهجه خود می‌تواند گونه‌هایی نیز داشته‌باشد مانند گونه لاتی از لهجه تهرانی. همچنین گویش های فراوانی برگرفته از زبان های پهلوی و باستانی چون گویش دشتی در برخی از مناطق ایران زمین وجود دارند.

بنابراین به ترتیب تقسیم‌بندی:

زبان

گویش

لهجه

گونه






گویش‌های زبان فارسی :

بوشهری · بیرجندی · بهبهانی · سیستانی · شوشتری · دشتی-تنگستانی · بندری



لهجه‌های زبان فارسی :

آبادانی • اراکی • اصفهانی • بروجردی • باصری • تهرانی • جهودی • خراسانی • خوزستانی • شیرازی • قزوینی • قمی • کرمانشاهی • کرمانی • یزدی • کازرونی • دامغانی • شاهرودی • کاشانی • محلاتی • همدانی



زبان رسمی ایران، لهجه تهرانی زبان فارسی می باشد. امروزه در کشورمان به ٧۵ زبان زنده تکلم می شود که متکلمین بعضی از این زبانها کمتر از ده هزار نفر می باشند. متاسفانه امروزه با گسترش رسانه ها و مطبوعات فارسی تهرانی و نیز عدم تدریس زبانهای فوق در مدارس مناطق مربوطه (عدم اجرای اصل ١۵ قانون اساسی)، این زبانها با خطر تضعیف و فراموشی به خصوص در میان نسل جوان مواجه شده اند.

[meraj130]

ممنون