تقسیمات گیلان از باستان تا به الآ

[MAZIYAR]

تاریخچه تقسیمات كشوری( گیلان)
ازدوران باستان تا انقلاب اسلامی (1375)
سابقه تقسیمات كشوری ایران به قرن پنجم پیش ازمیلاد مسیح ( دوره فرمانروایی سلسله هخامنشی ) میرسد . اولین تقسیمات كشوری، توسط داریوش اول ( 521 – 485 ق. م ) انجام گرفت ، كه قلمرو پادشاهی ایران شامل تمام منطقه خاورمیانه ، خاور نزدیك و آسیای مركزی بوده است .
داریوش اول این منطقه وسیع را به 30 قسمت بر مبنای حدود جغرافیایی و ویژگیهای نژادی و قومی تقسیم و برای هر قسمت فرمانروا و حكمرانی به عنوان ( خشتروپان ) یعنی شهربان انتخاب كرد .
با توجه به كتبه های رسمی پادشاهان پارس ، سرزمین كادوسیان و كاسپیان ( گیلان و دیگربخشهای سواحل دریای کاسپین)جزو سرزمینهای تابع هخامنشیان نبوده است .
دیاكونوف مورخ *# در كتاب «تاریخ ماد» می نویسد: در اراضی نزدیكتر به كرانه دریای خزر و كاسپین و نیمه سفلای دره قزل اوزن ( سفید رود ) و نقاط شمالی تر آن ، پادشاهیهای كوچك وجود داشت و قبایلی در آنجا می زیستند كه مولفان عهد باستان بعدها ایشان را گلها و كادوسیان و غیره نامیدند.
پس ازهخامنشیان سلوكیان سرزمینهای ایران را به 72 ساتراپ تقسیم كردند. ولی روشن نیست كه گیلان یكی ازساتراپی های هفتاد ودو گانه بوده یا نه ؟ اگربه قول ابن مقفع اعتماد كنیم سرزمین گیلان نمی باید جزء ساتراپهای مزبور باشد. زیرا ازآنچه وی در مقدمه « نامه تنسر» می نویسد، چنین برمیآید كه گیلان و طبرستان در عهد سلوكیان استقلال خود را بازیافته بودند.
در عهد اشكانیان در قلمرو سلطنت آنان دو نوع ایالت وجود داشت :
1-ایالاتی كه اطاعت از سلاطین داخلی داشتند و از شاهنشاهان اشكانی اسماًًً تبعیت میكردند.
2-ایالاتی كه مستقیما تابع حكومت مركزی شاهنشاه اشكانی بودند و برای هر یك ازآنها ازطرف
پادشاهان اشكانی، فرمانروا تعیین می گردید و تعداد آنها 18 ایالت بود .
لذا نمیتوان تردید داشت كه گیلان جزو ایالاتی بوده كه ازپادشاهان داخلی خود پیروی می كرده و تابع حكومت شاهنشاه اشك نبوده است . در ابتدای دوران ساسانی، سازمان كشور همچون دوران اشكانیان بود . ابن خردادبه در اثر مشهور خود «المسالك و الممالك » لقب پادشاهان زمین راذكركرده و سپس تحت عنوانی دیگر، نام 33 تن از شاهان را بیان می كند ، كه نام گیلان شاه نیز در میان اسامی پادشاهان به چشم می خورد . ازاین نوشته چنین استنباط می گردد كه در آن دوران گیلان سرزمینی مستقل بوده است .
سعید نفیسی، مولف « تاریخ تمدن ایران ساسانی »، معتقد است كه ایران در دوره ساسانیان از یك نوع دولت متحد یا كنفدراسیون تشكیل شده بود و هر یك از این كنفدراسیونها حكمرانی مستقل داشته كه غالبا به نام سرزمین و نژادشان حكم شاه میافزودند ، و براین اساس سرزمینهای یاد شده(توسط ابن خردادبه واز جمله دیگران ) را یكی ازولایات مستقل و كنفدراسیون ایران می شمارد .
پس از انقراض ساسانیان و تسلط اعراب بر ایران، تقسیمات كشوری تا چند قرن در ایران مفهومی نداشت و پیوسته در معرض تغییر و تبدیل بود .
گیلان طی سه قرن با ایالات دیگر ایران كه تحت تسلط اعراب بودند رابطه ای نداشته و دارای استقلال بود .
ازقرن پنجم تا دوره مغول در ماخذ و منابع معتبر شرح قابل توجه و دقیقی در مورد حدود ، موقعیت و تقسیمات كشوری گیلان دیده نمی شود .
براساس اطلاعات حمدالله مستوفی در «تاریخ گزیده »، ایران در عهد پادشاهان مغول شامل 20 بخش بوده و گیلان یكی از بخشهای 20 گانه محسوب می شده است .
گرچه در این تقسیم بندی گیلان به عنوان استان بیستم ایران معرفی شده ولی نباید فراموش كردكه این سرزمین در دوره مغول نیزتابع حكومت مركزی نبوده و خطه مستقلی محسوب می شده است .
در عهد صفویه ، ایران به 4 والی نشین و 13 بیگلر بیگی نشین تقسیم شده بود. برطبق مدارك و ماخذ موجود ازجمله كتاب «نظام ایالات دوره صفویه » تالیف رهربرن ، گیلان در دوره مزبور یكی ازایالات چهارگانه ایران شناخته شده بود.
در دوره افشاریه وضع ایران ازنظر تقسیمات كشوری با دوران صفویه تفاوت زیادی نداشت .
قاجاریان تقسیمات كشوری را تغییر دادند . در دوره پادشاهی فتحعلی شاه كه مصادف با آغازقرن سیزدهم هجری بود كشور ایران به 15 ایالت و تعدادی ولایت تقسیم شدكه گیلان باوجود اهمیت فوق العاده ای كه داشت درشمارایالت بزرگ ایران قرار نداشته و جزو ولایت درجه دوم بود .
5 ایالت بزرگ عبارت بودند از: خراسان ، آذربایجان ، كرمان ، فارس و خوزستان . یك سال پس از تصویب متمم قانون اساسی یعنی درسال 1325 هجری قمری قانون تشكیل ولایات و ایالات به تصویب سومین دوره قانونگذاری مجلس شورای ملی رسید ، در ماده 2 قانون تعریف ایالت ، اسامی ایالات ایران چنین تعریف شده است :
«ایالت قسمتی از مملكت است كه دارا ی حكومت مركزی و ولایات حاكم نشین جزء است و فعلا منحصر به 4 ایالت است : آذربایجان ، كرمان و بلوچستان ، فارس و بنادر ، خراسان و سیتان »
« ولایت قسمتی ازمملكت است كه دارای یك شهر حاكم نشین و توابع باشد . اعم ازاین كه حكومت آن تابع پایتخت یا تابع مركزایالتی باشد » كه شامل 12 ولایت : استرآباد، مازندران ، گیلان ، زنجان ، كردستان ، لرستان ، كرمانشاهان ، همدان ، اصفهان ، یزد ، عراق و خوزستان بود .
مولف كلیات جغرافیای طبیعی و تاریخی ایران می نویسد :
« درسال 1341 هجری قمری (1302 شمسی) ایران دارای 8 ایالت به شرح ذیل بوده :
1-آذربایجان 2 – گیلان 3- مازندران 4 – استرآباد 5- خراسان ( ولایت شرقی ، تاسیسات قهستان و سیستان جزو آن محسوب می شدند) 6 – ایالت كرمان كه مشتمل بر بلوچستان و مكران و بنادردریای عمان بود . 7 – فارس كه لارستان و كهكیلویه و بنادر خلیج فارس ازمضافات آن بود . 8 – ایالت خوزستان.
ولایات دیگرشامل ولایت غربی ، لرستان ، كرمانشا هان ، كردستان و ولایات مركزی كه ناحیه وسیع عراق عجم رادر بر می گرفت. هر ولایت مشتمل بر چند بلوك و هر بلوك مشتمل بر چند محال بود »
در آبان ماه 1316 بر اساس قانون تشكیل ایالات و ولایات ، ایران به استانهای شمال، غرب و جنوب و شمال غرب و شمال شرق و مكران تقسیم شد . كه توابع استان شمال شهرستانهای گیلان ، تنكابن ، مازندران گرگان ، تهران، قزوین ، قم و ساوه كاشان، اصفهان ، اراك (عراق)، گلپایگان و محلات، خمسه ، سمنان و دامغان بوده است.

و شهرستان گیلان شامل :
1 – حومه فومنات ، صومعه سرا، لشت نشاء ، كوچصفهان .( مركز : رشت )
2- پهلوی ، چهار فریضه ، خمام ، گسكر.(مركز : بندرپهلوی )
3- رحمت آباد ، رودبار ، سیاهكل ، دیلمان ، عمارلو . (مركز : رودبار)
4 – لاهیجان ، رانكوه ، دهشال. (مركز : لاهیجان )
5- گرگانرود ، اسالم ، تالش .(مركز گرگانرود )
شكل تقسیمات سیاسی و اداری فوق چند ماهی بیش دوام نیاورد . و در 19 دیماه همان سال طی تصویب نامه ای تقسیمات كشوری به شكل استانهای یكم تا دهم تغییریافت و ایران به 10 استان ، 49 شهرستان و 29 بخش تقسیم گردید .
استان یكم شامل شهرستانهای مشروحه زیر بود :
1 – شهرستان زنجان 2 – شهرستان قزوین 3- شهرستان رشت ، شامل هشت بخش به نامهای:
رشت ، صومعه سرا ، رودبار، لاهیجان ، بندر پهلوی ، كوچصفهان ، خمام و لنگرود .4 –شهرستان ساوه 5 – شهرستان سلطان آباد 6- شهرستان شهسوار
كه با توجه به تغییرات ایجاد شده درسالهای 1317 ،20،23،24،26،29،36،38،39، در محدوده سیاسی – اداری استان یكم و با توجه به ماده 13 قانون وظایف واختیارات استانداران ، نام استانها تغییریافت . و استان یكم به استان گیلان تبدیل شد .
[b:91c29399ce] در تاریخ 7 بهمن 1340 شهرستان اراك ، و 6 مرداد 1348 شهرستان زنجان ازاستان گیلان مجزا گردید . [/b:91c29399ce]

انقلاب اسلامی تا مهر ماه سال 82
پس ازانقلاب اسلامی در تاریخ 20 شهریور 1358 نام بندرپهلوی به بندر انزلی تغییریافت و نام انزلیچی زیده بالا از توابع بخش مركزی فومن به سردار جنگل تبدیل شد كه با توجه به تغییرات سالهای قبل(58) بالاخره استان گیلان در تاریخ 30/11/63 دارای 11 شهرستان ، 31 شهر، 22 بخش و 56 دهستان گردید و پس ازآن تا سال 1370 درتقسیمات گیلان تغییری حاصل نگردید . لیكن درسال 1370 به بعد تقسیمات مزبور تغییر یافت و در آخرین بررسیهای حاضر تا پایان شهریور 1373 ،استان گیلان دارای 11 شهرستان ، 27 بخش ، 34 شهر ، 95 دهستان و 3043 آبادی بوده است.
براساس آخرین تقسیمات كشوری ، كه در مهر ماه سالجاری به دست ما رسیده، استان گیلان دارای 45 شهر، 43 بخش ، 109 دهستان ، 2892 آبادیمی باشد كه 2690 آبادی دارای سكنه و 202 آبادی خالی از سكنه است

[MAZIYAR]

تا چند روز دیگر سعی میکنم یه مطلبی در مورد اینکه وسعت واقعی گیلک ها از لنکران(آذربایجان)تا کوه های سمنان را بذارم تا همه با وسعت واقعی گیلک آشنا بشن.

[mirza_younes]

ابرار دمت گرم واقعا مطالب خوبی میزیزی [hr:cc9203d173]پاینده باد گیلان[hr:cc9203d173]زنده باد میرزا کوچک خان

[antiros]

ابرار دمت گرم خيلي زحمت مي كشي

[nima_beckham]

من با ميرزا يونس هم محلي ميرزا كوچك هستيم ايول
حصوديتون بشه

[meshkiabi]

ممنون اطلاعات بسیار خوبی بود

[MEHRDAD]

آبرار ممنوه از پست مطلبت. فقط مواظب باش مطالبت تموم نشه

این حرف رو راست گفته مازیار کلا دنبال دو چیز هست

1. حاشیه
2. گیلان پرستی

البته در کل اون اولی رو تو دومی هم داره. یعنی دومی زیر مجموعه ی اولیه

[MAZIYAR]

مهرداد بزایی خالا رو.
من هر روز هم مطلب بذارم تا یه سال مطلب دارم ولی مطالبی باید بذارم که بعضیا!!! حوصله خوندنشو داشته باشن.
بیشتر سعی میکنم چیزهایی که خیلی جالب باشه رو بذارم.
الان هم به کمک سعید دارم یه موضوع به نام زبان گیلکی و گویش های گیلکی رو درست درست میکنیم که به زودی میذارم.چیز خیلی جالبی در اومده.