نوروزی که مال گیلک‌هاست - نوروزبل سال 1587
ارسال شده در: شنبه آگوست 03, 2013 9:23 pm[align=center:07321f2a93][img:07321f2a93]http://v6rg.com/wp-content/uploads/2012/08/09-16.jpg[/img:07321f2a93]
[size=18:07321f2a93][color=darkblue:07321f2a93]نؤروزˇبل، أمه نؤروزه. گیلکؤنˇ نؤروز.
هر سال، اسفندار ما سی‌م (۱۶ مرداد) کی بنه، غوروب دمئی، تش دچئنیم و اونˇ وله دؤرأ کؤنیم و هممه‌ته‌یی، کسؤنأجی خؤنیم: «گوروم، گوروم، گوروم بل/ نؤروز ما و نؤروزبل/ هر سال ببی سالˇ سو/ نؤ ببی خؤنه‌واشو» و ایتؤ تازه سالˇ استقبال شنیم کی فرده‌یی، نؤروزما یکم (۱۷ مرداد) أمه خورشیدی سال نؤ بنه و ای اومید أمه دیلˇ مئن وأگینه کی نؤروزˇ بل، هرچی کؤنهٰ بسوجؤنه و خو گرمی و سو همره، همه چی‌ئه نؤ بکونه.
هوتؤ کی أمه نؤروزˇبل، وهارˇ جمشیدی نؤروزˇ همره هیچ تضاد و تعارضی ندأنه و أمه دیل‌خوشی به ای «بل»، أمه احترامه به جمشیدی نؤروز کمأ نکؤنه؛ هوتؤرم خأ بدؤنیم گه نؤروزˇبل و أمه سالˇ تازه وابؤن، مذهبی اعتقاداتˇ همره نی تضاد ندأنه.
این‌که هر چن سال به‌سر نؤروزˇبل بوخؤره به ماهˇ رمضان، نأ عجیبه و نأ نؤروزˇبل اهمیت و رمضانˇ حرمت و احترام کسؤنˇ همره تضاد دأنن.
ایمسالأ نی ای امکان پیش نمأ که سو چار سال پیشˇ مؤرسؤن همه بتؤنن یک جا، سیمبر دکئن و نؤروزˇبله اوجور که اونˇ دابه، به‌جا بأرن. أمه نؤروزˇبل دنمرده أمما. ایسأ رافا او روزئبه کی هنده هیزار-هیزار مردوم خو دؤره بینه و سر بکشه به آسمؤن.[/color:07321f2a93]
[color=red:07321f2a93]
شمه نؤ سال موارک ببون و شمه خنابدؤن.[/color:07321f2a93]{1}
[/size:07321f2a93][/align:07321f2a93]
[align=center:07321f2a93][img:07321f2a93]http://v6rg.com/wp-content/uploads/2012/08/09-18.jpg[/img:07321f2a93][/align:07321f2a93]
[b:07321f2a93]
[color=black:07321f2a93]نوروزبل به صورت خلاصه نوعی آئین خاص برای آغاز سالی است که در کوهستانهای گیلان (به خصوص کوهستانهای شرق گیلان) استفاده میشود؛ که این اسم از عینیت این آئین گرفته شده، نوروز که به معنای شروع سال نو و« بل» هم که در گیلکی به معنای شعله آتش است که با هم شعله نوروزی را میسازند. در واقع این خودکلید واژهای است که به ما توضیح میدهد این آئین در روزگاران قدیم چگونه برگزار میشدهاست.
در گذشته هم این جشن کاملا جمعی بوده است. البته یکی از فرضیهها این است که این آتش بر روی کوهها برای اطلاع دادن به مناطق پایین دست روشن میشده است.
ویژگی اساسی نوروزبل این است که به شدت وابسته به مازاد تولید آن مردم و برداشت محصول بوده است. اما امروزه کارکرد اجتماعی آن تغییر کرده است، کسانی که الان نوروزبل را جشن میگیرند کشاورز نیستند، محصولی این بین وجود ندارد و به نظرم خیلی اشتباه است که بخواهیم در راستای تغییر این کارکرد اجتماعی به صورت نمادین چیزهای مختلف و ویترینی را وارد آن کنیم. نوروزبل در حال حاضر یک موقعیت است که همان مردم را دور هم جمع و ایجاد شادی میکند، اما با ویژگی های زمانه خودش، سال ۱۵۸۴!
اساسا ویژگیهای بنیادی نوروزبل با نوروز جمشیدی متفاوت است. نوروز جمشیدی از پایه وابسته به خانواده و ویژگیهای بنیادی مربوط به آن است و ویژگی اجتماعی به آن گونه نداشته است. البته فکر میکنم که در گذر زمان و به اجبار نوروز جمشیدی هم از این حالت بیرون بیاید.{2}[/color:07321f2a93][/b:07321f2a93]
[align=center:07321f2a93]
[img:07321f2a93]http://v6rg.com/wp-content/uploads/2012/08/1586-taleqan-1.jpg[/img:07321f2a93]
[img:07321f2a93]http://v6rg.com/wp-content/uploads/2012/08/1586-lashtenesha-1.jpg[/img:07321f2a93]
[/align:07321f2a93]
[color=black:07321f2a93]نوروزبل در حقیقت یک جشنی است مربوط به تقویم خورشیدی مردم بسیار قدیم، از عهد کاسیان، پیش از عهد هخامنشیان، پیش از مادها و بر مبنای علمی است. نه این‌که گالشها فقط آتش روشن کنند. مبنای علمی‌اش هم از خورشید شروع میشود. ماهی که این کار را می‌کنند ماه مرداد است که در زرتشتی امرداد خوانده میشود و ماه شیر و خورشید است. یعنی برجی است که خانه‌ی اختصاصی خورشید است. از هفت ستاره نجوم قدیم، یک ستاره که خداوند و فرمانروای روز بود خورشید است.
خانه‌ی نجومی خورشید در نجوم قدیم Sunday است که میشود روز یک‌شنبه. ماه مرداد هم ماه شیر و خورشید است. همین شیر و خورشیدی که علامت پرچم ایران هم بوده است.
در این تقویم، اول نوروزما بر مبنای تقویم خورشیدی، از خورشید شروع میشود و درست هم هست چون تقویم در تمام اقوام متمدن و شهرنشین و دهقان از خورشید است. همان‌طور که می‌دانید چند گونه تقویم داریم. یک نوع تقویم قمری است که بر مبنای گردش ماه است و یک تقویم خورشیدی که بر مبنای گردش خورشید است که به طور نسبی عبارت است از ۳۶۵ روز و یک چهارم روز.
تقویمی که نوروز و آغاز سالش در تابستان است هم مربوط به اقوامی متمدن بوده است چون چون چهار فصلش درست است. پاییزش پاییز است و تابستانش تابستان. یعنی مردم متمدنی که خانه و سکونت دارند و کشاورزی می‌کنند، اوقات برای‌شان مهم است. چهار فصل‌شان باید درست باشد و در این تقویم چهار فصل درست است..
این تقویم مربوط به جامعه‌ی دهقانی‌ست. این اصلا مسأله‌ی دام‌دار نیست. مربوط به زارع است. برای مثال، خوارزم را در نظر بگیرید. بیرونی می‌گوید که یکی از خوارزم‌شاهان در حدود سال ۳۰۰ هجری دانشمندان را جمع میکند و می‌گوید که این تقویم که ما داریم درست است، ولی چون کهنه شده، بیاییم یک بررسی جدید بکنیم. بیرونی تأکید میکند کاری که دهقان‌ها می‌کنند درست است که از «اجقار» که در وسط تابستان بوده است، هفتاد روز می‌شمارند و کشت می‌کنند، شخم می‌زنند و این مبنای کار دهقانان خوارزم بوده است. اجقار یعنی آتش بلند افروختن و درست همین معنی نوروزبل را میدهد. این را هم بگویم که بسیاری از آداب و رسوم و زبان و حتی اعلام جغرافیایی منطقه‌ی خراسان با منطقه‌ی ما یکسانی دارد که دلایل خاص خود را دارد. بنابراین می‌بینیم که مبنایی دهقانی دارد و خود بیرونی اجقار را «آتش بلند افروختن» معنی میکند. اما جامعه‌ی دام‌داری جزئی از جامعه‌ی دهقانی محسوب میشده و هر دهقانی در زندگی تولیدی خودش تعدادی دام هم داشته است. آن قانونی که در جوامع غرب حاکم بوده که ابتدا دام‌داری صرف بوده و بعد از جامعه‌ی شبانی دهقانی بوده در نواحی مانند ایران به صورت کلی حاکم نیست. ما در غارهای ایران که در همین البرز پیدا شده مانند غار هوتو، آثار تمدنی داریم که نشان میدهد از ۹۰۰۰ سال پیش از ابتدای عهد دیرینه‌سنگی آثار اهلی کردن دام وجود داشته است و در همین جاها، هم‌زمان نمونه‌هایی از غلات کشت شده دیدهاند. در یک چنین جوامعی غلات بوده، دام هم نقش مهمی بازی می‌کرده و به طور قطع یک نوع بافندگی ابتدائی هم بوده است.{3}[/color:07321f2a93]
[align=center:07321f2a93]
[img:07321f2a93]http://v6rg.com/wp-content/uploads/2012/08/1586-damash-rasht.jpg[/img:07321f2a93][/align:07321f2a93]
[i:07321f2a93]
{1}منبع : http://v6rg.com/?p=6407
{2} منبع : http://v6rg.com/?p=1551
{3} منبع : http://v6rg.com/?p=1395
{4} معرفی نوروزبل - ماه‌ها و روزهای تقویم گیلکی - تبدیل سال‌های مختلف به گیلکی - درباره مبداء تقویم گیلکی - چرا از عنوان «گیلکی» برای این تقویم استفاده میکنم = http://v6rg.com/?p=5244
{5} اجرای آوازی «گوروم گوروم گوروم بل…» در گوشه‌ی دیلمان = http://s1.picofile.com/file/7461516127/ ... _.mp4.html
{6} این هم آهنگ زیبای نوروزبل که شنیدنش به شدت پیشنهاد میشود. = http://s1.picofile.com/file/7461414943/ ... _.mp3.html
[/i:07321f2a93]
[size=18:07321f2a93][color=darkblue:07321f2a93]نؤروزˇبل، أمه نؤروزه. گیلکؤنˇ نؤروز.
هر سال، اسفندار ما سی‌م (۱۶ مرداد) کی بنه، غوروب دمئی، تش دچئنیم و اونˇ وله دؤرأ کؤنیم و هممه‌ته‌یی، کسؤنأجی خؤنیم: «گوروم، گوروم، گوروم بل/ نؤروز ما و نؤروزبل/ هر سال ببی سالˇ سو/ نؤ ببی خؤنه‌واشو» و ایتؤ تازه سالˇ استقبال شنیم کی فرده‌یی، نؤروزما یکم (۱۷ مرداد) أمه خورشیدی سال نؤ بنه و ای اومید أمه دیلˇ مئن وأگینه کی نؤروزˇ بل، هرچی کؤنهٰ بسوجؤنه و خو گرمی و سو همره، همه چی‌ئه نؤ بکونه.
هوتؤ کی أمه نؤروزˇبل، وهارˇ جمشیدی نؤروزˇ همره هیچ تضاد و تعارضی ندأنه و أمه دیل‌خوشی به ای «بل»، أمه احترامه به جمشیدی نؤروز کمأ نکؤنه؛ هوتؤرم خأ بدؤنیم گه نؤروزˇبل و أمه سالˇ تازه وابؤن، مذهبی اعتقاداتˇ همره نی تضاد ندأنه.
این‌که هر چن سال به‌سر نؤروزˇبل بوخؤره به ماهˇ رمضان، نأ عجیبه و نأ نؤروزˇبل اهمیت و رمضانˇ حرمت و احترام کسؤنˇ همره تضاد دأنن.
ایمسالأ نی ای امکان پیش نمأ که سو چار سال پیشˇ مؤرسؤن همه بتؤنن یک جا، سیمبر دکئن و نؤروزˇبله اوجور که اونˇ دابه، به‌جا بأرن. أمه نؤروزˇبل دنمرده أمما. ایسأ رافا او روزئبه کی هنده هیزار-هیزار مردوم خو دؤره بینه و سر بکشه به آسمؤن.[/color:07321f2a93]
[color=red:07321f2a93]
شمه نؤ سال موارک ببون و شمه خنابدؤن.[/color:07321f2a93]{1}
[/size:07321f2a93][/align:07321f2a93]
[align=center:07321f2a93][img:07321f2a93]http://v6rg.com/wp-content/uploads/2012/08/09-18.jpg[/img:07321f2a93][/align:07321f2a93]
[b:07321f2a93]
[color=black:07321f2a93]نوروزبل به صورت خلاصه نوعی آئین خاص برای آغاز سالی است که در کوهستانهای گیلان (به خصوص کوهستانهای شرق گیلان) استفاده میشود؛ که این اسم از عینیت این آئین گرفته شده، نوروز که به معنای شروع سال نو و« بل» هم که در گیلکی به معنای شعله آتش است که با هم شعله نوروزی را میسازند. در واقع این خودکلید واژهای است که به ما توضیح میدهد این آئین در روزگاران قدیم چگونه برگزار میشدهاست.
در گذشته هم این جشن کاملا جمعی بوده است. البته یکی از فرضیهها این است که این آتش بر روی کوهها برای اطلاع دادن به مناطق پایین دست روشن میشده است.
ویژگی اساسی نوروزبل این است که به شدت وابسته به مازاد تولید آن مردم و برداشت محصول بوده است. اما امروزه کارکرد اجتماعی آن تغییر کرده است، کسانی که الان نوروزبل را جشن میگیرند کشاورز نیستند، محصولی این بین وجود ندارد و به نظرم خیلی اشتباه است که بخواهیم در راستای تغییر این کارکرد اجتماعی به صورت نمادین چیزهای مختلف و ویترینی را وارد آن کنیم. نوروزبل در حال حاضر یک موقعیت است که همان مردم را دور هم جمع و ایجاد شادی میکند، اما با ویژگی های زمانه خودش، سال ۱۵۸۴!
اساسا ویژگیهای بنیادی نوروزبل با نوروز جمشیدی متفاوت است. نوروز جمشیدی از پایه وابسته به خانواده و ویژگیهای بنیادی مربوط به آن است و ویژگی اجتماعی به آن گونه نداشته است. البته فکر میکنم که در گذر زمان و به اجبار نوروز جمشیدی هم از این حالت بیرون بیاید.{2}[/color:07321f2a93][/b:07321f2a93]
[align=center:07321f2a93]
[img:07321f2a93]http://v6rg.com/wp-content/uploads/2012/08/1586-taleqan-1.jpg[/img:07321f2a93]
[img:07321f2a93]http://v6rg.com/wp-content/uploads/2012/08/1586-lashtenesha-1.jpg[/img:07321f2a93]
[/align:07321f2a93]
[color=black:07321f2a93]نوروزبل در حقیقت یک جشنی است مربوط به تقویم خورشیدی مردم بسیار قدیم، از عهد کاسیان، پیش از عهد هخامنشیان، پیش از مادها و بر مبنای علمی است. نه این‌که گالشها فقط آتش روشن کنند. مبنای علمی‌اش هم از خورشید شروع میشود. ماهی که این کار را می‌کنند ماه مرداد است که در زرتشتی امرداد خوانده میشود و ماه شیر و خورشید است. یعنی برجی است که خانه‌ی اختصاصی خورشید است. از هفت ستاره نجوم قدیم، یک ستاره که خداوند و فرمانروای روز بود خورشید است.
خانه‌ی نجومی خورشید در نجوم قدیم Sunday است که میشود روز یک‌شنبه. ماه مرداد هم ماه شیر و خورشید است. همین شیر و خورشیدی که علامت پرچم ایران هم بوده است.
در این تقویم، اول نوروزما بر مبنای تقویم خورشیدی، از خورشید شروع میشود و درست هم هست چون تقویم در تمام اقوام متمدن و شهرنشین و دهقان از خورشید است. همان‌طور که می‌دانید چند گونه تقویم داریم. یک نوع تقویم قمری است که بر مبنای گردش ماه است و یک تقویم خورشیدی که بر مبنای گردش خورشید است که به طور نسبی عبارت است از ۳۶۵ روز و یک چهارم روز.
تقویمی که نوروز و آغاز سالش در تابستان است هم مربوط به اقوامی متمدن بوده است چون چون چهار فصلش درست است. پاییزش پاییز است و تابستانش تابستان. یعنی مردم متمدنی که خانه و سکونت دارند و کشاورزی می‌کنند، اوقات برای‌شان مهم است. چهار فصل‌شان باید درست باشد و در این تقویم چهار فصل درست است..
این تقویم مربوط به جامعه‌ی دهقانی‌ست. این اصلا مسأله‌ی دام‌دار نیست. مربوط به زارع است. برای مثال، خوارزم را در نظر بگیرید. بیرونی می‌گوید که یکی از خوارزم‌شاهان در حدود سال ۳۰۰ هجری دانشمندان را جمع میکند و می‌گوید که این تقویم که ما داریم درست است، ولی چون کهنه شده، بیاییم یک بررسی جدید بکنیم. بیرونی تأکید میکند کاری که دهقان‌ها می‌کنند درست است که از «اجقار» که در وسط تابستان بوده است، هفتاد روز می‌شمارند و کشت می‌کنند، شخم می‌زنند و این مبنای کار دهقانان خوارزم بوده است. اجقار یعنی آتش بلند افروختن و درست همین معنی نوروزبل را میدهد. این را هم بگویم که بسیاری از آداب و رسوم و زبان و حتی اعلام جغرافیایی منطقه‌ی خراسان با منطقه‌ی ما یکسانی دارد که دلایل خاص خود را دارد. بنابراین می‌بینیم که مبنایی دهقانی دارد و خود بیرونی اجقار را «آتش بلند افروختن» معنی میکند. اما جامعه‌ی دام‌داری جزئی از جامعه‌ی دهقانی محسوب میشده و هر دهقانی در زندگی تولیدی خودش تعدادی دام هم داشته است. آن قانونی که در جوامع غرب حاکم بوده که ابتدا دام‌داری صرف بوده و بعد از جامعه‌ی شبانی دهقانی بوده در نواحی مانند ایران به صورت کلی حاکم نیست. ما در غارهای ایران که در همین البرز پیدا شده مانند غار هوتو، آثار تمدنی داریم که نشان میدهد از ۹۰۰۰ سال پیش از ابتدای عهد دیرینه‌سنگی آثار اهلی کردن دام وجود داشته است و در همین جاها، هم‌زمان نمونه‌هایی از غلات کشت شده دیدهاند. در یک چنین جوامعی غلات بوده، دام هم نقش مهمی بازی می‌کرده و به طور قطع یک نوع بافندگی ابتدائی هم بوده است.{3}[/color:07321f2a93]
[align=center:07321f2a93]
[img:07321f2a93]http://v6rg.com/wp-content/uploads/2012/08/1586-damash-rasht.jpg[/img:07321f2a93][/align:07321f2a93]
[i:07321f2a93]
{1}منبع : http://v6rg.com/?p=6407
{2} منبع : http://v6rg.com/?p=1551
{3} منبع : http://v6rg.com/?p=1395
{4} معرفی نوروزبل - ماه‌ها و روزهای تقویم گیلکی - تبدیل سال‌های مختلف به گیلکی - درباره مبداء تقویم گیلکی - چرا از عنوان «گیلکی» برای این تقویم استفاده میکنم = http://v6rg.com/?p=5244
{5} اجرای آوازی «گوروم گوروم گوروم بل…» در گوشه‌ی دیلمان = http://s1.picofile.com/file/7461516127/ ... _.mp4.html
{6} این هم آهنگ زیبای نوروزبل که شنیدنش به شدت پیشنهاد میشود. = http://s1.picofile.com/file/7461414943/ ... _.mp3.html
[/i:07321f2a93]
