جشن تيرماه سينزه بر شما شاد باد.
ارسال شده در: پنج شنبه نوامبر 17, 2011 5:58 pmجشن تيرماه سينزه (جشنی از آیین های مهری) بر شما شاد باد.
●○○○○○○○○○○○●ͼʘʘͽ●○○○○○○○○○○○●
آدینه ، ۱۳تيرˇما ۱۵۸۵ گیلانی برابر با ۲۷ آبان ۱۳۹۰ و 2011 November ، روز جشن کهن تیرماسینزه در تقویم گیلانی است.
در گذشته نياکان ما خدای روشنایی یا پروردگار فروغ، مهر را می‌پرستیدند و جشن‌ها و مراسم متعددي را برگزار مي‌كردند که مهمترین دلایل برگزاری این جشن ها شاد بودن، در کنار هم بودن و مهمتر ازهمه ستایش ایزد یکتا بود و از اين قبيل مي‌توانيم به جشن سده، جشن تير‌گان و جشن مهرگان اشاره كنيم.
تیرماسینزه یکی از آیین های سنتی شرق گیلان است که مبتنی بر گاه‌شماری دیلمی می‌باشد. این جشن از دسته جشنهایی است که نام یک ماه را بر یک روزش می نهند.
جشن تير‌گان در روز سيزدهم تيرماه خورشيدي توسط زرتشتيان برگزار مي‌شود ولي در ميان مردم منطقه کاسپین (گيلان و مازندران کنوني) که هرگز زرتشتی نبوده اند، ازنظر زمان و ساختار، نیات و چگونگي برگزاري متفاوت است و مردم اين منطقه براساس گاهشماري ديلمي که گاهشمار گالش‌هااست، اين جشن را برگزار مي‌کنند. این احتمال میرود که تیرماسینزه و بسیاری از آداب و آیین های گیلان به دلایل نسل کشی های حکومت ها و فشارهای طاقت فرسای حکومتهای وقت خصوصا صفویه دچار فراموشی گردیده و براساس نزدیکی مردمان این دوناحیه و مناسبات شایان توجه ، توسط نجارهای تنکابنی یا مهاجرین نواحی دور یا نزدیک مازندران غربی به گیلان خصوصا نواحی مشترک بین دو استان (ازچالوس تا سیاهکل دیلمان) مورد بازسازی قرار گرفته باشد که این احتمال به یقین نزدیک است.
در ناحيه مازندران در روز دوازدهم آبان يا شب سيزدهم اجرا مي‌شود، اما در ناحيه گيلان براساس گاهشماري گالشي ديلمي که هفدهم هر ماه خورشيدي اول ماه گالشي محسوب مي‌شود، برای مثال 17 امرداد اول نوروز ما (جشن نوروزبل). در کوهپايه‌هاي گيلان "تيرماسينزه" در روز 26 آبان ماه خورشيدي که مقارن با سيزدهم تير ماه گالشي است برگزار مي‌شود.
اسامي ماه‌هاي گالشي عبارتتند از: 1) نوروز ما 2) کورچ ما 3 ) اريه ما 4) تير ما 5) مردال ما 6) شريرما 7)اميرما 8 ) اول ما 9) سيا ما 10) ديا ما 11) و رفنه ما 12) اسفندار ما.
در گيلان و مازندران در صبح روز سيزدهم تير ماه گیلانی فرزند بزرگ و فرزند کوچک يک خانواده بدون گفتن کلمه‌اي به سوي چشمه مي‌روند و يک ظرف را پر آب مي‌کنند. بعضي‌ها مي‌گويند فرزند بزرگ، فرزند کوچک را کول مي‌کند (کول آگيره) و آب را به خانه‌اي که محل برگزاري جشن است مي‌برند. گالش‌ها معتقدند که ظرف آب نبايد روي زمين گذاشته شود. آب را روي طاقچه مي‌گذارند و ابتدا داخل آن يک سوزن يا سنجاق براي دور کردن اهريمن (شيطان) مي‌اندازند. در غروب سيزدهم هنگامي که آب را داخل منزل مي‌آورند، اين‌گونه مي‌خوانند:
آب گويد من فرزند لاره کويم يه سر به دريا بندم و صد سر بکويم
هزارته سيا سنگونه سره هرساله شويم سر گذشت يک ساله امشو خوا گويم
برگردان فارسي: آب مي‌گويد من از لال کوه (احتمال دارد چون آب را بي‌سخن گفتن به تعبير گالشان لال لالکي يا مخفيانه مي‌آورند، يا نام کوهي که نبايد نامش برده شود=لال کوه باشد) يکسر به دريا متصلم ولي صدها رشته به کوه بندم، هر ساله روي هزاران سنگ سياه را مي‌شويم، سرگذشت امسال هر کدامتان را امشب مي‌خواهم بگويم.
این جشن در گیلان به نام "تیرما سینزه" در سیزدهم تیرما گیلانی باقی مانده است. تیرما سیزه مانند بسیاری از آیین ها و مراسم سنتی تا حدود چند دهه پیش در سرزمین ما رایج بود. این رسم علاوه بر گیلان و مازندران در برخی انزلیچی و نواحی کوهپایه ای جنوبی البرز که جزء اقوام دیلمی به حساب می آیند نیز معمول بود. شيوه اجراي جشن بدین صورت است که افرادي که نيت مي‌کنند و مرادي درنظر دارند اشيايي که متعلق به خودشان است مانند سنجاق، سکه، کليد و... را در آب مي‌ريزند، تبري خوان يا اميري خوان شروع به خواندن رباعي‌هايي مي‌کند که بيش‌تر منسوب به امير پازواري است. بعد توسط يک بچه نابالغ اشياء يکي يکي از داخل آب خارج مي‌شود و صاحب آن شئ بر اساس محتوا و معناي شعر نيت خود را تعبير مي‌کند. دو رسم اصلی در جشن تیرما سیزه یکی “فال گیری” و دیگری “لال شوش زنی” است. البته شکل انجام آن در نقاط مختلف متفاوت می‌باشد. در این شب معمولا اهالی ده برای فال گرفتن در یکی از خانه ها جمع می‌شدند فال گرفتن معمولا بر عهده کسی بود که دوبیتی های محلی را در خاطر داشت و به اصطلاح “طبری خان”(در مازندران) یا “امیری خان”(در گیلان) خوانده می‌شد. استاد فال گیر ظرفی پر از آب را در پیش روی می‌نهاد و هر یک از افراد به نیت فال نشانه‌ای از خود مثل مهرة انگشتری، دگمه، سنجاق و مانند آنها را در ظرف می‌انداخت. استاد وقتی دوبیتی می‌خواند نشانه ای از ظرف بیرون می‌آورد و تعبیر آن دو بیت جواب فال صاحب آن نشانه بود. رسم دیگر در تیرماسیزه “لال شوش زنی” است. “شوش” به معنی “ترکه” است. در این شب معمولاً بزرگتر خانواده بی آنکه سخن بگوید ترکه ای را به آرامی بر بدن اهل خانه، دام‌ها در و دیوار و انبار اذوغه و چیزهای دیگر می‌زد تا موجب برکت شود. دامداران کوه نشین گیلان هرساله این رسم را با علاقه خاصی برگزار می‌کردند. جشن تیرماسیزه را بصورتی می‌توان با جشن یلدا مقایسه کرد بخصوص از نظر تفأل از کتاب حافظ در شب یلدا که می‌تواند اقتباسی از تفأل تیرگان باشد. جشن تیرما سیزه از چند جهت دیگر هم با مراسم شب یلدا مشابهت دارد. یکی اینکه هر دو رسم در شب برگزار می شود. دیگر اینکه گردهمایی همسایگان در یک خانه و پذیرایی صاحب خانه از آنان با میوه و آجیل است که به اصطلاح محلی به آن “شب چره” می‌گفتند. مهم تر از همه تفأل خواندن شعر و تشخیص خیر و شر با برداشت مفهوم آن است. نحوة تفآل تیرماسیزه به این صورت بود که ظرفی مسی را که معمولاً آفتابه یا چیری بود در وسط اتاق می گذاشتند و تا نیمه آن را آب می ریختند. هر یک از حاضران نشانه ای در آب می انداختند. فال گیر دو بیتی های چندی را به طبری می خواند و کنار ظرف می نشست درحالیکه امیری خان دو بیتی را می خواند دختر کم سن و سال(نابالغ) به درون ظرف دست می برد و نشانی را بیرون می آورد. مفهوم دو بیتی بیانگر نیکی یا بدی فال بود. فالگیر با برگرداندن نشانه به صاحب آن در واقع مراد صاحب فال را می داد. بیشتر نیت ها نیز محور نامزدی جوانان یا سفر زیارتی میانسالان بود.
[b:92ddcd1b99]منبع: کتاب بازی ها و نمایش های سنتی گیلان[/b:92ddcd1b99]
http://www.facebook.com/photo.php?fbid= ... e=1&ref=nf
ممنون واسه مطلب خوبتون...
مبـــــــــــــــــــــــــــــارکـــــــــــــــــــــــــــــــــ