گیلان مستقل و وسیع،چگونه سقوط کرد؟(غمناک ترین برگ از تاریخ گیلان)

[MAZIYAR]

[color=black:dd3346558c]گیلان مستقل،چگونه سقوط کرد؟
نکانی که متاسفانه در کتاب ها و رسانه ها به آن پرداخته نشده است.نکاتی که با خواندن آن و رفتن به عمق تاریخ گیلان فقط افسوس برای گیلانیان میماند.

روزی که «توره کامل» به عنوان سفیر دربار خان احمد کیایی، از لاهیجان به سمت رودسر رفته و سوار بر کشتی رهسپار بندر هشترخان (حاجی طرخان) و سپس مسکو شد، شاید هرگز گمان نمی برد که این سفر، می تواند آغازی برای یک پایان باشد. پایان حکومت خاندان کارکیایی لاهیجان و متعاقب آن، پایان استقلال و خودمختاری دیرین خطه گیلان. البته پیش از آن، سفر دیگری هم توسط خواجه حسام الدین لنگرودی ، وزیر خان احمد کیایی، به سوی عثمانی آغاز شده بود که آثار بمراتب شدیدتری در تسریع این سقوط و سرانجام بدفرجام برای کیاییان و گیلان داشت. به راستی علت این تحرکات دیپلماتیک خان احمد چه بود؟ سرزمین گیلان از دیرباز تا زمان جانشینان چنگیز خان، از هرگونه تجاوز و تعدی توسط نیروهای مختلف عرب و مغول و ... در امان بود و اگرچه اسما جزء ایالات ایران به شمار می رفت، اما عملا دنیایی مستقل و ناشناخته و دست نیافتنی در گوشه شمالی ایران بود. سرزمینی مرطوب و مستتر در دل جنگلهای انبوه و محصور در میان کوههای سر برافراشته دیلمستان و طالشستان ، که از همه مهمتر جنگاوران دلیر دیلمی و گیلی در گردنه کوههاو انبوه جنگلها، انتظار هرگونه متجاوز و تعدی گری را می کشیدند و پاسخی در خورش می دادند. این سرزمین که از مغرب به آذرآبادگان و از مشرق به چالوس و از جنوب هم به الموت و قزوین و طالقان محدود می شد، اقلیمی مناسب حفظ استقلال و پایداری در برابر تجاوز بود که البته این مهم به مدد روحیه تهور و جنگندگی مردمان این سامان، امکان پذیر می بود. این روند تا زمان جانشینان چنگیز هم برقرار بود که در این دوره الجایتو، از سلاطین ایلخانی و نواده چنگیز، به سوی گیلان از چندین جهت لشکرکشی نمود و اگرچه در ابتدا موفق به فتح این ایالت شد، ولی بعد مدت کوتاهی با یورشهای وقت و بی وقت مردم گیلان ، مستاصل شده و از این دیار خارج شد و استقلال را به شرط خراجی به رسمیت شناخت.خراجی که بعد چندی دیگر پرداخت هم نشد و گیلانیان به درایت از رفتن به زیر سلطه مغولان رستند همانگونه که درمورد تیمور هم چنین شدو این خطه از یورش او در امان ماند.. به هرحال باز ملک گیلان ماند و فرمانروایان محلی مقتدر بیه پیش و بیه پس که این بار در قامت دو سلسله سادات کیایی لاهیجان و خاندان اسحاقی فومن، قدرتنمایی می نمودند.در واقع در تمامی این اعصار ، از ازمنه باستان و پیش از اسلام تا زمان صفویه، استقلال از فلات ایران، مهمترین فاکتور در محاسبات و مناسبات سیاسی و منازعات قدرت در درون اقلیم گیلان به شمار می رفت.

چون سلسله صفویه با کمکهای فراوان سادات کیایی گیلان به قدرت رسید، فصلی تازه از تاریخ گیلان گشوده شد.
صفویان بنا به خاصیت تمرکزگرایی خویش، از همان ابتدا درپی فرصتی برای سرکوبی حکومتهای متعدد ملوک الطوایفی که پس از حمله مغول و یورش تیمور در گوشه و کنار ایران روییده بود، می گشتند.گیرم که درگیریهای متعدد با کشورهای همسایه (بویژه عثمانی) و جنگ قدرت داخلی در دربار صفوی ، تا مدتی فرصت کافی برای انجام تمام و کمال این مهم را میسر نمی نمود،ولی با به قدرت رسیدن شاه عباس، که اوج اقتدار حکومت صفوی بود، با درهم کوبیدن انواع و اقسام شورشیان و گردنکشان و حکام محلی نافرمان، گیلان بعنوان تنها معضل ظاهرا لاینحل پیش روی پادشاه صفوی مانده بود. درمورد گیلان کار به مراتب سخت تر به نظر می رسید: اول آنکه سادات کیایی شرق گیلان (لاهیجان)، نه بعنوان گردنکشان و یاغیان بلکه حکومتی دیرپا با ریشه های مذهبی شیعی بود که در این خطه مشروعیت زیادی داشت و درهم کوبیدن آن به سادگی ممکن نبود. در ثانی اقلیم خاص گیلان و جنگاوری مردمان گیل دیلم و عمری زندگانی مستقل و گریز از مرکز ، که خاصیت این مردم بود، دستیابی به گیلان را آسان نمی نمود.
اما شاه عباس برای خود دلایلی داشت که او را به افزودن کامل و رسمی گیلان به قلمرو حکومت خویش بیشتر تحریک می نمود.
1- استقلال خواهی گیلانیان، با اهداف سلسله صفوی در تشکیل یک حکومت مقتدر متمرکز بر سرتاسر ممالک ایران، در تضادی آشکار بود. از همین رو سلسله صفویه که باکمکهای همین گیلانیان به قدرت رسیده بود، تمام تلاش خود را برای سرکوبی گیلکان به کار گرفت.شاه اسماعیل گرچه خود مستقیما وامدار حاکم وقت لاهیجان کارکیا علی ( از سادات کیایی ) بود و درنتیجه احترام وی نگاه می داشت اما در پی نابودی خاندان اسحاقی غرب گیلان برآمد که کار به انتها نرسانید. بعدتر شاه طهماسب که روزگارش مقارن با حکومت خان احمد کیایی در لاهیجان بود، با سرسختی و لجبازی او مواجه شد و بهانه برای حمله فراهم آمد و خان کیایی شکست خورد و زندانی قلعه قهقهه شد اما بعد سالها زندان به دلیل داشتن نسبت با همسر سلطان محمد خدابنده ، پدر شاه عباس، با قدرت بیشتری به منطقه تخت نفوذ خویش بازگشت و اینبار علاوه بر بیه پیش (شرق گیلان)، بیه پس را هم ضمیمه خاک خود نمود و در سرتاسر گیلان ، از آستارا تا تنکابن، قدرت اول بود. حالا شاه عباس که خود نماد اقتدار صفویان بود می خواست کار ناتمام اجداد خویش را به پایان برساند و اینبار نماد اقتدار کیاییان را به زمین زده و خود و خاندان خویش را از زیر دین اینان رها نماید و استقلال طلبی و گریز از مرکز گیلانیان را برای همیشه سرکوب کند.و مگر نه آنکه خان احمد از جمله کیاییهایی بود که این دین تاریخی صفویه به کیاییان لاهیجان را از یاد نبرده بود و به خود حق می داد که با جسارت و صلابت بیشتری با شاه صفوی سخن بگوید و نامه بپراکند؟
2- جنگها و اختلافات عمیق بیه پیش (شرق گیلان ) و بیه پس (غرب گیلان) که در آن روزگار به جنگی میان دو خاندان کیایی لاهیجان و اسحاقی فومن تبدیل شده بود، به قدر کافی این دو حکومت را تضعیف نموده و زمینه فروپاشی گیلان را فراهم نموده بود. خود خان احمد برای تسلط بر بیه پس کوششها نموده و در زمینه های مختلف نظامی و سیاسی برای این هدف تلاش کرده بود. گرچه خان احمد روزگار ضعف خاندان اسحاقی را دید، اما خود آنقدر روی کار نماند تا صقوط این سلسله را ببیند و هردو حکومت در سال 1000 پس از هجرت سقوط کردندتا از این تفرقه و اختلاف مابین گیلکان، صفویان بیشترین سود را ببرند !
3- ابریشم گیلان، که در دوران اخیر روزگار جالبی در ندارد، در عهد صفوی کالایی بسیار مهم و حیاتی برای اقتصاد ایران به شمار می رفت و به سبب همین محصول، گیلان مهمترین ایالت ایران بود و در گیلان هم لاهیجان مرغوبترین نوع ابریشم را تولید می نمود.
دوره صفویه مقارن با افول روزافزون امپراطوریهای پرتغال و اسپانیا و ظهور ابرقدرتی جدید به نام بریتانیا در عرصه جهانی بود.انگلیسیها در همین دوران بتدریج با نگاه به شرق، به دنبال تحقق رویاهای استعماری خویش بودند و نمایندگانی را به دربارهای شرقی ، از جمله دربار صفوی،گسیل می داشتند که در راس آنها برادران شرلی (آنتونی و رابرت)بودند.ابریشم گیلان برای منافع بریتانیا که خود در اندیشه تسلط بر جاده ابریشم بود، بسیار حیاتی به نظر می آمد و انگلیسیها که کمپانی مسکوی را در انزلیچی با همان هدف نگاه به شرق تاسیس نموده بودند، خواستار ایفای نقشی فعالتر در تجارت پرسود ابریشم گیلان بودند. آیا می توان این مساله را با حوادث گیلان گره زد و آیا انگلیسیها هم در به جوش آوردن دیگ طمع جناب مرشد کامل،کلب آستان علی،شاه عباس کبیر!! برای تسلط بیشتر بر ابریشم پربهای گیلان که شهرتی جهانی یافته بود و جهانگردانی چون مارکوپولو را هم به تحسین وامی داشت،نقش داشتند؟
درمورد اختلافات خان احمد با شاه عباس و ریشه یابی سقوط خاندان کیایی، مباحث بسیاری مطرح شده است. اینکه خان احمد راضی نشد دختر خویش به عقد پسر شاه عباس درآورد یا اینکه چند تنی از سران قزلباش را که مغضوب شاه بوده و به او پناهنده شده بودند را به دربار صفوی تحویل نمی داد، شاید از جمله عوامل محرک ماجرا باشد ( از سویی نباید فراموش کرد که در هردو مورد سرانجام خان احمد،هرچند با تاخیری که می توانست خشم شاه را به دنبال داشته باشد، کوتاه آمد) اما ریشه اصلی ماجرا در همان موارد پیشتر ذکر شده، بود.
به هرحال آنگونه که از شواهد و قرائن برمی آید،شاه عباس برای منقاد و مطیع نمودن کامل گیلان، عزم خود جزم نموده بود و خان احمد هم که خطر را روز به روز بیشتر حس می نمود، سعی کرد با برقراری روابط با کشورهای قدرتمند همسایه و نزدیک به گیلان، از شکاف بین این دولتها با حکومت صفوی (بویژه امپراتوری عثمانی) ، بیشترین بهره را ببرد.شاید از نگاه امروزیان این مساله نوعی خیانت به میهن تلقی شود، ولی باید در نظر داشت که درآن روزگار مساله ملیت مانند یکی دو قرن اخیر نبود وایران هم مجموعه ای از ممالک انزلیچی به شمار می رفت و بخصوص آنکه خطه گیلان همیشه مستقل ازقدرت مرکزی در فلات ایران بود.اشتباه خان احمد بخصوص در مورد کشور همسایه انزلیچی آن بود که نمی توانست پیشبینی کند که همین انزلیچی بعدتر تبدیل به تهدیدی به مراتب بدتر از حکومت صفوی خواهد شد که کمتر از نیم قرن بعد، در روزگار افول صفویان، با حمله استنکورازین به گیلان،این ماجرا بوقوع پیوست و تا مدتهای مدید حملات گاه و بیگاه انزلیچی و کشمکشهای گیلانیان با آنان ادامه داشت. درمورد امپراتوری انزلیچی می توان گفت که خان احمد علاوه بر حمایت نظامی و سیاسی این کشور، شاید روی مسائل تجاری و اقتصادی هم حساب کرده بود که توره کامل را در آن موقعیت رهسپار دربار تزار *# ، فئودور ایوانویچ، نمود.انزلیچی گرچه خود در آن روزگار قدرتی اقتصادی به شمار نمی رفت، اما تاسیس کمپانی مسکوی توسط بریتانیا در این کشور، فرصتی برای خان احمد فراهم می نمود تا ابریشم گیلان را به دور از مالیاتها و محدودیتهای حکومت صفوی، به انزلیچی و مغرب زمین صادر کند تا خود این ایالت از تولیدات خویش بیشتر منتفع گردد. از سویی قدرت نظامی انزلیچی هم نادیده گرفتنی نبود.توره کامل می بایست تزار را برای فرستادن قوایی به گیلان برای یاری خان احمد، در برابر هجوم قریب الوقوع شاه عباس، متقاعد کند. با چنین نیتی در 14 اردیبهشت ماه سال 971 خورشیدی برابر با 22 رجب سال 1000 هجری قمری، توره کامل به دیدار تزار *# در مسکو رفت. گرچه ظاهرا توره کامل موفق به راضی کردن تزار شده بود اما ماجراهای دیگری هم رخ داد که این دیدار را بی اثر نمود. بویژه با آگاهی شاه عباس از نیت سفر خواجه حسام لنگرودی از جانب خان احمد به عثمانی ( که برای جلب حمایت سلطان مراد سوم از گیلان در مقابل صفویان صورت گرفته بود و خان احمد، در جواب نامه شاه عباس، این مساله را انکار و سفر خواجه حسام را برای حج عنوان نموده بود) خشم شاه عباس فزونی گرفت و نامه سلطان مراد عثمانی به شاه صفوی و حمایت از خان احمد، بر آتش خشم مرشد کامل! افزود و فرمان یورش به گیلان از جانب شاه عباس صادر شد تا ماموریت توره کامل هم گرچه می رفت که با اعزام سپاه *# موفقیت آمیز باشد، همچون ماموریت خواجه حسام ، ناموفق بماند.
[b:dd3346558c]اما ماجراهای بعدی هم که بارها در کتب مختلف اشاره شده و جنگ سپاه خان احمد و شاه عباس و خیانت چند تن از سرداران خان کیایی و در نتیجه شکست گیلانیان و تسخیر لاهیجان، مرکز این خطه و پایتخت سلسله کارکیایی، که از جمله حوادث تلخ در تاریخ این خطه پرحادثه است. یورش شاه عباس به قدری در ابعاد مختلف بر این ایالت تاثیر گذار بود که حتی می توان تاریخ گیلان را به دو دوره قبل و بعد از یورش شاه عباس تقسیم نمود.حمله ای که نه تنها کاخ زیبای خان احمد بر فراز شاه نشین کوه لاهیجان و سبزه میدان زیبا و رویایی این شهر و... را تخریب نمود، هجومی که نه فقط دو سلسله مقتدر دوسوی گیلان را در هم شکست، بلکه در اخلاق، فرهنگ و روحیات و بسیاری دیگر از جنبه های زندگی مردم گیلک، تاثیر گذاشت و حتی بافت جمعیتی و ترکیب نژادی گیلان هم در اثر کوچاندنها و تاراجها و کشتارهای بعدی ، دستخوش تغییرات عمده ای شد. شاه عباس فاتحانه از راه دیلمان به لاهیجان آمد و سواران قزلباش، فاتحانه بر شهر مرداویج و اسفار و بر خطه وهرز و موتا و پسران بویه و دیگر جنگاوران نامور تاریخ، پای نهادند و در میان بغض گیلکان و لاهیجیان بر سبزه میدان بهشت آسای تخریب شده ، بازی چوگان نمودند و قهقهه مستانه سردادند. توره کامل هم غمگین از شکست ماموریت خویش و در افسوس از زمان از دست رفته، چرا که دیگر دیر شده بود. اما آیا به ثمر نشستن ماموریت او هم می توانست تضمینی برای امنیت گیلان و آسایش گیلانیان باشد؟حوادث و ماجراهای بعدی ما را در دادن پاسخ روشن به این پرسش با تردیدهایی مواجه می کنند![/b:dd3346558c]


فقط میشه گفت:گیلان چی بود و چی شد[/color:dd3346558c]

[MAZIYAR]

بهتون پیشنهاد میکنم حتما همه قسمت هاشو با دقت بخونید.توی این مطالبی که من گذاشتم این یه چیز دیگست.مطالب جالبی داخلش هست که هرجایی نمیشه گیر آورد.شاید هم بعضی از دوستان علاقه ای نداشته باشند پس پیشنهاد میکنم که پاراگراف آخر رو که پررنگ کردم رو بخونند.
حالا آذربایجان در مقابل گیلان چه تاریخی داره که ترکا میان برای ما روحیه سلحشوریشون رو مثال میزنند؟

[antiros]

دمت گرم مازیار واقعا فقط یه چیز میشه گفت که چی بودیمو چی شدیم

[pezhman-paskiyabi]

ابرار مازیار دمت گرم ابرار غیرت قربان

[eparsi]

فقط میشه گفت:گیلان چی بود و چی شد

[meraj130]

تشکر

[damash_city]

این اتفاقات تاریخ بزرگ گیلان باید در سطل زباله تاریخ فراموش بشن
_________________
زنده باد گیلان

[only_abarar]

واقعا چی بودیم و چی شدیم!!!!!!!!!

[amir131]

ممنون مازیار اقا ترکه حالا بیا از تاریخ خودتون بگو

[Soheil_Rashti]

واقعا مطلب جالبي بود. هميشه در طي سالها ما گيلك ها دنبال آزادي و استقلال بوديم و طبيعتا اين به مذاق حكومت هاي وقت خوش نميومد. و از اين بابت خيلي به ما ضربه زدن.
فقط يه چيز ديگه يادمون باشه كه دشمنامون هميشه از اختلاف دروني ما براي غلبه بر ما استفاده كردن. و تاريخ دوباره داره تكرار ميشه. پس بهانه دست دشمنامون نديم و اختلافات دروني رو در همين داخل حل و رفع كنيم.

[MAZIYAR]

[quote:570462c771="Soheil_Rashti"]واقعا مطلب جالبي بود. هميشه در طي سالها ما گيلك ها دنبال آزادي و استقلال بوديم و طبيعتا اين به مذاق حكومت هاي وقت خوش نميومد. و از اين بابت خيلي به ما ضربه زدن.
فقط يه چيز ديگه يادمون باشه كه دشمنامون هميشه از اختلاف دروني ما براي غلبه بر ما استفاده كردن. و تاريخ دوباره داره تكرار ميشه. پس بهانه دست دشمنامون نديم و اختلافات دروني رو در همين داخل حل و رفع كنيم.[/quote:570462c771]
درود بر غیرتت.
مطمئنا تو این متن رو با دقت خوندی و من هم منظوری از گذاشتن این متن همین بود که ببینیم چرا گیلان سقوط کرد و مهمترین دلیلش هم که در متن بالا اومده اختلاف بین بیه پس و بیه پیش بود که بزرگترین ضربه رو به گیلان زد.
بعد از گذشت 400 سال بازهم همین مشکل رو داریم.اختلافی که در میان شهرهای استان گیلان وجود داره و تا وقتی که داخل استان هستند میخوان همدیگه رو بخورند.ولی خارج از استان دل میدن و قلوه میگیرند.
اگر هم دقت کنید همین ترک هم فقط میومد روی این اختلافمون دست میذاشت و از همون نقطه به ما ضربه میزد.پس چرا باید کاری کنیم تا آتو بدیم دست دشمنانمون؟
چرا؟
حداقل بیاییم در دنیای مجازی که در سراسر دنیا قابل رویت هست به هم توهین نکنیم و همدیگه رو زیر سوال نبریم تا دیگران نتوانند بیان هویت همه ی ما رو زیر سوال ببرند.
به خدا آذربایجان هیچی نداره فقط ادعا دارند.ما فقط قدر خودمون رو نداریم.قدر سرزمین پرنعمتمون رو نداریم.
گیلان..........سرور آذربایجان

[Soheil_Rashti]

[quote:f45bb75274="Aberare_ba_tasob"][quote:f45bb75274="Soheil_Rashti"]واقعا مطلب جالبي بود. هميشه در طي سالها ما گيلك ها دنبال آزادي و استقلال بوديم و طبيعتا اين به مذاق حكومت هاي وقت خوش نميومد. و از اين بابت خيلي به ما ضربه زدن.
فقط يه چيز ديگه يادمون باشه كه دشمنامون هميشه از اختلاف دروني ما براي غلبه بر ما استفاده كردن. و تاريخ دوباره داره تكرار ميشه. پس بهانه دست دشمنامون نديم و اختلافات دروني رو در همين داخل حل و رفع كنيم.[/quote:f45bb75274]
درود بر غیرتت.
مطمئنا تو این متن رو با دقت خوندی و من هم منظوری از گذاشتن این متن همین بود که ببینیم چرا گیلان سقوط کرد و مهمترین دلیلش هم که در متن بالا اومده اختلاف بین بیه پس و بیه پیش بود که بزرگترین ضربه رو به گیلان زد.
بعد از گذشت 400 سال بازهم همین مشکل رو داریم.اختلافی که در میان شهرهای استان گیلان وجود داره و تا وقتی که داخل استان هستند میخوان همدیگه رو بخورند.ولی خارج از استان دل میدن و قلوه میگیرند.
اگر هم دقت کنید همین ترک هم فقط میومد روی این اختلافمون دست میذاشت و از همون نقطه به ما ضربه میزد.پس چرا باید کاری کنیم تا آتو بدیم دست دشمنانمون؟
چرا؟
حداقل بیاییم در دنیای مجازی که در سراسر دنیا قابل رویت هست به هم توهین نکنیم و همدیگه رو زیر سوال نبریم تا دیگران نتوانند بیان هویت همه ی ما رو زیر سوال ببرند.
به خدا آذربایجان هیچی نداره فقط ادعا دارند.ما فقط قدر خودمون رو نداریم.قدر سرزمین پرنعمتمون رو نداریم.
گیلان..........سرور آذربایجان[/quote:f45bb75274]
دقيقا همين طوره. هيچ كس و هيچ كجا نميتونه به ما آسيبي برسونه مگر خودمون. به خدا تاريخ هميشه براي درس گرفتنه.
به دوستان توصيه ميكنم كه حتما اين متن و قسمتاي ديگه ي تاريخمونو بخونن تا با آگاهي كامل به دشمنامون پاسخ بديم.

[onlyrasht]

ادم وقتی این چیزا رو میخونه واسه خودش حال میکنه ... بازم ....
مازیار جان دستت درد نکنه
گیلان سرور اذربایجان

[rainrasht]

گیلان سرور اذربایجان[/quote]
تآیید

[raincityboy]

[quote:da26aecb0f="rainrasht"]گیلان سرور اذربایجان[/quote:da26aecb0f]
تآیید [/quote]



صد در صد