سالروز اعدام خسرو گلسرخی

[Sepidrood]

خسرو گلسرخی در روز دوم بهمن ۱۳۲۲ در شهر[b:44950b9d5a] رشت[/b:44950b9d5a] زاده شد. پدرش قدیر گلسرخی و مادرش شمس‌الشریعه وحیدخورگامی، هردو از روشنفکران و آزادی‌خواهان گیلان بودند. هنگامی که خسرو هنوز بیش از ۵ سال نداشت، قدیر درگذشت و به‌ناچار همسر جوانش به همراه خسرو و برادر دوساله‌اش، فرهاد گلسرخی، به خانهٔ پدرش، محمد وحید خورگامی در قم، پناه برد. پدربزرگ خسرو، محمد وحید خورگامی، از یاران میرزا کوچک‌خان جنگلی در * جنگل بود و درکنار کوچک‌خان در برابر نیروهای دٌش‌گانهٔ انگلیس جنگیده‌بود، و این از سروده‌هایش به‌آشکار می‌تراود؛ به‌ویژه آنهایی که به نام‏ مستعار «جنگلی‌ها» و «دامون» سروده شده‌اند.

خسرو، آموزش ابتدایی را در دبستان حکیم سنایی و آموزش متوسطه را در دبیرستان حکیم نظامی به‌پایان رساند. هنوز بیش از نوزده سال نداشت که پدربزرگش نیز درگذشت. اینک بار گرداندن چرخ روزگار در خانواده به دوشش افتاد. و چنین بود که او به همراه برادرش فرهاد، راهی تهران شد. دو نوجوان در محلهٔ امین‌حضور خانه‌ای کوچک یافتند. خسرو به‌ناچار کاری پیدا کرد که همهٔ روز او را دربرمی‌گرفت. بااین‌همه، او شب‌ها را به آموختن زبان‌های فرانسه و انگلیسی و پژوهش‌های فرهنگی می‌گذراند. نوشته‌ها و سروده‌ها و بررسی‌هایش را با خامه-نام‌هایی مانند «دامون»، «خ. گ.»، «بابک رستگار»، «افشین راد»، و «خسرو کاتوزیان» به‌چاپ می‌رساند.

در سال ۱۳۴۷، هنگامی که سردبیری بخش هنری روزنامهٔ کیهان را داشت، با عاطفه گرگین، شاعر، نویسنده و پژوهش‌گر، پیوند زناشویی بست. در سال ۱۳۵۰، نوشته‌ای از او در ماهنامهٔ نگین با سرنبشتهٔ «گرفتاری شعر در شبه‌جزیرهٔ روشنفکران» به‌چاپ رسید که بسیار گفتگوبرانگیز بود. گلسرخی در این نوشته شاعران آن روزگار را سرزنش می‌کرد که:

شاعر که ناخواسته و نادانسته زیر نفوذ سیاست هنری روزگارش قرار گرفته‌است... او از کلمات و شرایط عینی زندگی می‌ترسد. شاعر در مقام تولیدکننده‌ای تکیه زده که منطبق شدن کالایش با ضوابط جاری حتمی می‌نماید. آیا شعر نمی‌تواند دهان‌به‌دهان جریان و هستی گیرد و گردن نهادن به ایجاد آن گونه کالا ضرورت دارد؟... شاعر جا خالی کرده‌است. او گوشه‌نشین، حاشیه‌پرداز و منزوی شده، به متلاشی کردن نقش تاریخی شاعر و حقیقت شعر نشسته‌است... شاعر چون در کوران واقعیات نیست، چون در زندگی روزمره در میان مردم دیده نمی‌شود، شعر او نه رنگی از مردم دارد و نه رنگی از زندگی."

در مردادماه همان سال، بخش نخست نوشتهٔ دیگری از او با عنوان «سیاستِ هنر، سیاستِ شعر» در نگین به چاپ رسید. او در این نبشته گروهی از شاعران از فرنگ برگشتهٔ آن دوران را سوداگران هنر و انزلیچی کوکی خواند و نبشت:

«ما شاهدیم که این ٌانزلیچی کوکی ٌ معصوم! مشتی کلمات قصار از قلب پر عفونت سیاست هنر سوداگرانه حفظ کرده‌اند و هر جا که فرصتی دست می‌دهد، همان‌ها را تکرار می‌کنند: ُهنر مردم یعنی حرف مفت، حالا هنگام آن ست که در بند معماری شعر باشیم.»

بخش دو دیگر این نبشته در شهریور ماه در نگین چاپ شد. این مقاله سپس در کتابچه‌ای از سوی انتشارات (کتاب نمونه) به مدیریت بیژن اسدی پور چاپ شد. که سپس ساواک از دنبالهٔ چاپ آن در نگین پیش گیری نمود. از دیگر نبشته‌های مهم خسرو در نگین، می‌باید همچنین از نبشتهٔ او در یادبود پنجمین سالگرد مرگ فروغ نام برد او در این باره نوشت:

«او زیبایی را در بافت خشن زندگی جستجو می‌کرد. شعر فروغ، شعرهای اجتماعی او، شاید مردمی ترین شعر روزگار ما باشد.»

دو مجموعه به نام‌های ”دستی میان دشنه و دل” و ” من در کجای جهان ایستاده ام” را کاوه گوهرین پس از کشته شدن او منتشر کرده ست. دوران زندگی خسرو با عاطفه چهار سال بود و بهرهٔ این همزیستی فرزند پسری ست به نام دامون. عاطفه گرگین اندکی پس از دستگیری گلسرخی در دادگاه ارتشی به چهار سال زندان کیفر شد و سرپرستی دامون بر دوش فرهاد، برادرش نهاده شد.

در نیمه نخست دهه ۱۳۵۰، * چریکی در ایران پا به عرصه وجود نهاد و اعضای گروه‌های چریکی به مبارزه مسلحانه با حکومت شاه معتقد بودند. از جمله سازمان چریکهای فدایی خلق که توانسته بود، نظر بسیاری از روشنفکران انقلابی و تندرو را به خود جلب کند. شاید مشهورترین هسته‌ای که برخی از اعضای آن به فداییان گرایش داشتند، اما ارتباط مستقیم و آشکاری با آنان نداشتند، گروهی از روشنفکران بودند که با دو چهره مرکزی خود، گلسرخی و کرامت دانشیان، شناخته می‌شدند. این گروه ۱۲ تن بودند که همگی به اتهام توطئه برای آسیب رساندن به خانواده سلطنتی در سال ۱۳۵۱، بازداشت شدند. این افراد پیش از محاکمه، با یکدیگر در تماس نبوده و یکدیگر را نمی‌شناختند. اینطور به نظر می‌رسد که محاکمه اینان، تلاشی از جانب ساواک بود تا خطر مخالفان حکومت را بزرگ جلوه داده و با اینگونه تبلیغات به یک جنگ روانی موفقیت آمیز، علیه * چریکی دست بزند. از اینرو محاکمه این افراد در یک دادگاه نظامی در اواخر سال ۱۳۵۲، برگزار شد که از تلویزیون ملی اجازه پخش داشت اما به یک جنجال تبدیل شد. تعدادی از اعضای گروه به اتهامات خود که مدارک ناچیزی در خصوص صحت آن وجود داشت، اعتراف کرده و از شاه طلب بخشش کردند. اما ۵ تن شامل گلسرخی، دانشیان، طیفور بطحایی، عباسعلی سماکار و محمدرضا علامه‌زاده، حتی پس از شکنجه شدید، حاضر به اعتراف نشدند. گلسرخی و دانشیان از این واقعیت که جریان دادگاه از تلویزیون پخش می‌شد استفاده کرده و به جای اعتراف به اتهام مورد نظر، رژیم را تقبیح و محاکمه کرده و از عقاید خود مبنی بر مارکسیسم و انقلاب دفاع نمودند. آنها حاضر به طلب بخشش از شاه نشدند و بیدرنگ اعدام گشتند. سه نفر دیگر نیز به حبس ابد و بقیه متهمان به زندانهای کوتاه مدت محکوم شدند. جسارت گلسرخی در دفاع از خویش و نهایتاً اعدام او، ستایش و محبوبیت بسیاری در سطح جامعه برایش، حتی در بین افرادی که خط فکری سیاسی او را نمی‌پسندیدند، به ارمغان آورد.

او و دانشیان در قطعه ۳۳ بهشت زهرا به خاک سپرده شدند که محل دفن بسیاری از کسانی است که در مبارزه با حکومت پهلوی جان باخته‌اند.

به گزارش پارسینه، ماجرای بازداشت، برگزاری دادگاه جنجالی و اعدام خسرو گلسرخی یکی از فرازهای قابل توجه تاریخ پهلوی دوم است، گلسرخی و کرامت دانشیان به اتهام تلاش برای ربودن ولیعهد و خانواده سلطنتی اعدام شدند و تبدیل به اسطوره‌های کاریزماتیک جریان چپ شدند، اما بازخوانی تاریخ نشان می‌دهد گلسرخی، در حقیقت هیچ ارتباطی با گروه ترور شاه نداشت و ضعف و همکاری یکی از اعضای گروه با ساواک و البته یکدندگی و روحیات خاص گلسرخی، باعث اعدام وی شد.

[b:44950b9d5a]دادگاه[/b:44950b9d5a]

- دفاعیه او در دادگاه مشهور شد. این دفاعیه با سانسور در همان زمان حکومت پهلوی از تلویزیون پخش شد ولی بار دیگر به صورت کاملتر در اولین روزهای سقوط شاه در پنجمین سالگرد اعدام او در شب ۲۹ بهمن ۱۳۵۷، برای پخش از تلویزیون سراسری ایران، به روی آنتن رفت. به سبب فشار رسانه‌ها و سازمان‌های دادخواه جهانی شاه اجازه داد تا از دفاعیات گلسرخی در دادگاه فیلمبرداری شود. خسرو در دفاعیات خود، دادگاه را فرمایشی خواند و گفت:

"در ایران انسان را به خاطر داشتن فکر و اندیشیدن محاکمه می‌کنند. چنان‌که گفتم من از خلقم جدا نیستم، ولی نمونه صادق آن هستم. این نوع برخورد با یک جوان، کسی که اندیشه می‌کند، یادآور انکیزیسیون و تفتیش عقاید قرون وسطایی است. یک سازمان عریض و طویل تحت عنوان فرهنگ و هنر وجود دارد که تنها یک بخش آن فعال است، و آن بخش سانسور است که به نام اداره نگارش خوانده می‌شود. هر کتابی قبل از انتشار به سانسور سپرده می‌شود. در حالی که در هیچ کجای دنیا چنین رسمی نیست، و بدین گونه‌است که فرهنگ مومیایی شده که برخاسته از روابط تولیدی بورژوا کمپرادور در ایران است، در جامعه مستقر گردیده‌است و کتاب و اندیشه مترقی و پویا را با سانسور شدید خود خفه می‌کند. ولی آیا با تمام این اعمالی که صورت می‌گیرد، با تمام خفقان، می‌توان جلوی اندیشه را گرفت؟ "

او در دادگاه از عقاید مارکسیستی خود و تأثیر پذیری‌اش از اسلام سخن گفت و رژیم شاه را به شدت محکوم کرد. بخش‌هایی از این دفاعیه: - «ان الحیاه عقیده و جهاد» - - سخنم را با گفته‌ای از مولا حسین شهید بزرگ خلق‌های خاورمیانه آغاز می‌کنم.

من که یک مارکسیست-لنینیسم هستم برای نخستین بار عدالت اجتماعی را در مکتب اسلام جستم و آنگاه به سوسیالیسم رسیدم.
هنگامی که مارکس می‌گوید: «در یک جامعه طبقاتی ثروت در سویی انباشته می‌شود و فقر و گرسنگی و فلاکت در سویی دیگر در حالیکه مولد ثروت طبقه محروم است.» و مولا علی می‌گوید: «قصری بر پا نمی‌شود مگر آنکه هزاران نفر فقیر گردند.» در این دو گفته نزدیکی بسیاری وجود دارد و در این تاریخ می‌توان از مولا علی به عنوان نخستین سوسیالیست جهان نام برد و از سلمان پارسی‌ها و اباذر غفاری‌ها. - در ایران انسان را به خاطر داشتن فکر و اندیشیدن محاکمه می‌کنند. این نوع برخورد با یک جوان یادآور انکیزیسیون و تفتیش عقاید قرون وسطایی است.» - -

در تاریخ ۱۸/۱۱/۱۳۸۵ ساعت ۱۱:۱۵ از شبکهٔ سوم سیمای جمهوری اسلامی ایران فیلم دادگاه خسرو گلسرخی در برنامه‌ای به نام «فوق‌العاده» با حذف بخش‌هایی پخش شد. -
همچنین در تاریخ ۱۴/۱۱/۸۷ ساعت ۲۱ در برنامه اختصاصی از شبکه سوم سیمای جمهوری اسلامی، بخش‌های دیگری از این دادگاه با سانسور مجدد پخش شد، در این قسمت فرجام خواهی متهمان نشان داده می‌شود که خسرو گلسرخی و کرامت الله دانشیان هرگونه فرجام خواهی از شاه و فرح را رد می‌کنند. در تاریخ ۱۶/۱۱/۹۰ نیز بخشهایی از دادگاه او پخش شد.همچنین بار دیگر در تاریخ 18/11/90 قبل از خبر سراسری ساعت 14 بخشهایی از دادگاه او از شبکه اول تلویزیون پخش شد.

[b:44950b9d5a]کتاب‌ها[/b:44950b9d5a]

گلسرخی عمده آثار خود را با نام مستعار منتشر می‌کرد. در زیر به برخی آثار وی اشاره شده‌است:

* خسته تر از همیشه مجموعه اشعار به کوشش کاوه گوهرین و چاپ انتشارات آرویج
* ای سرزمین من مجموعه اشعار به کوشش کاوه گوهرین
* سیاست هنر، سیاست شعر (با نام خ. گلسرخی)
* نیما و حقیقت خاکی (با نام خسرو تهرانی)
* ادبیات توده (با نام خسرو تهرانی)
* واپسین دم استعمار نوشته فرانتس فانون (ترجمه با نام خسرو کاتوزیان)

همچنین وی آثاری را با نام‌های مستعاری نظیر دامون و خ. گ. منتشر کرده‌است.


[b:44950b9d5a]گیلانی سر خم نمیکند...[/b:44950b9d5a]
[b:44950b9d5a]روحش شاد[/b:44950b9d5a]

[pezhman-paskiyabi]

آبرار تشکر عالی بود

[meraj130]

روحش شاد / چندی پیش بود که با یه انزلیچی صحبت میکردم حرف خسرو گلسرخی شد / من گفتم رشتی بود که اون آقا اصلا قبول نمیکرد و قویا میگفت که گلسرخی انزلیچیه .
فقط عاشق این هستن که بگن بهترینن

[Chikchi]

دستت درد نکنه بابت اطلاع رسانیت. من وقتی می بینم یه همچین آدمایی دور و بر ما وجود داشتن غصم میگیره که ما کجاییم و اونا کجا. آقا فک می کنی الانم این جور آدما تو رشت یا تو گیلان هستن؟
راستی شرق هم تو ضمیمش در باره ی گلسرخی یه پرونده به چاپ رسونده. گفتم url هاشو بذارم شاید دوستان استفاده کنن.

[milad1987]

اونجوري كه من شنيدم مهندس برق بود و در دوره اي رئيس برق منطقه اي گيلان بوده. فكر ميكنيد الان بود با اين شرايط قبل اينكه دادگاهي بشه خودش خودشو اعدام ميكرد فكر ميكنيد روشنفكرايي مثل گلسرخي در هيچ دروره اي نتونستن حرف دل مردم رو بزن مگه دوست شفق گلسرخي ، شكرالله پاك نژاد معرف به شكري تو سال 60 تو زندان اعدام نشد گلسرخي كه نبود كه دوباره اعدام بشه ولي ديگراني بودن مثل شكري كه سال ها تو رژيم سابق زنداني بود *شدن روح همه ي آزاد مردان ازجمله حضرت ميرزا ، گلسرخي و خيلي هاي ديگه هميشه در آرامش باشه .
*
وسلام

[MEHRDAD]

اجازه ایجاد چنین تاپیک هایی که به معرفی چهره های شهر یا تاریخ شهر و استان می پردازه داده شد . اما قرار نیست به به مسائل سیاسی کشیده بشه و در صورت مشاهده و ادامه چنین مبحث هایی برخورد لازم صورت میگیره .
آقای milad1987 بخش های از کامنت شما حذف شد لطفا به قوانین سایت احترام بگذار.

[siabagh]

[quote:2e619b3939="Chikchi"]دستت درد نکنه بابت اطلاع رسانیت. من وقتی می بینم یه همچین آدمایی دور و بر ما وجود داشتن غصم میگیره که ما کجاییم و اونا کجا. آقا فک می کنی الانم این جور آدما تو رشت یا تو گیلان هستن؟
راستی شرق هم تو ضمیمش در باره ی گلسرخی یه پرونده به چاپ رسونده. گفتم url هاشو بذارم شاید دوستان استفاده کنن.










[/quote:2e619b3939]

آره هستند، البته زير پوست شهر........

[Sepidrood]

[quote:24cd7fb8ee="pezhman-paskiyabi"]آبرار تشکر عالی بود[/quote:24cd7fb8ee]
[i:24cd7fb8ee]
چاکرم آبرار!
وظیفه ماست که بزرگان شهر و استان خودمون رو معرفی کنیم که اگه نکنیم بقیه اسطوره های ما رو مصادره میکنن![/i:24cd7fb8ee]

[quote:24cd7fb8ee="Chikchi"]دستت درد نکنه بابت اطلاع رسانیت. من وقتی می بینم یه همچین آدمایی دور و بر ما وجود داشتن غصم میگیره که ما کجاییم و اونا کجا. آقا فک می کنی الانم این جور آدما تو رشت یا تو گیلان هستن؟
راستی شرق هم تو ضمیمش در باره ی گلسرخی یه پرونده به چاپ رسونده. گفتم url هاشو بذارم شاید دوستان استفاده کنن.










[/quote:24cd7fb8ee]
[i:24cd7fb8ee]شک نکن که هستن! ولی شاید مثل خسرو 40 سال بعد بفهمیم که کی بودن و چیکار کردن!
ممنونم بابت لینک ها!
[/i:24cd7fb8ee]

[b:24cd7fb8ee]جنگل
تنهاست
بي‌صداي سردار.

جنگل
با همه سبزي‌اش
پريشان است.

آنگاه كه «ميرزا»
در برف‌هاي خونين «ضيابر»
چشم‌ها بست
بر شكوه آينده
در شهر تاريك
دژخيم به بزم نشسته بود.

نامت
هميشه سبز باد...
[/b:24cd7fb8ee]

[majid13]

تشکر از نویسنده.
روحش شاد

[golsar-boy]

عالی بود فقط من موندم این ج. ا . ا . چرا چندان حاضر به انتشار کارهای اون نیست چون فقط اینکه جز فداییان خلق خودشو میدونست؟؟
قبل از انقلاب فداییان خلق خدمات بسیاری به انقلاب کرد حالا بعدا رهبراشون به تعارض رسیدند دلیل نمیشه ما قبلی ها هم جریمه کنیم!!!

[everlasting-rain]

وقتي كه اولين بار تصاوير دفاعيه افتخار اميز خسرو گلسرخي رو ديدم حسي غير قابل وصف داشتم اول اينكه خسرو گلسرخي هم اهل شهر بارانه دوم اينكه چنان قدرت اراده خلل ناپذيري داشت كه حتي پيشنهاد عفو شاهي رو رد كرد سوم اينكه شاعر بود اما شاعر صله بگير و مواجب بگير نبود بلكه شاعر روشنفكر و آزاد انديش و مبارز بود چهارم اينكه نسل اندر نسل ظلم ستيز بود و از مادري زاده شد كه پدرش از همرزمان شجاع ميرزاكوچك خان بود يعني محمد وحيد خورگامي و پنجم سرافراز بودنش در دادگاهي كه گردانندگانش سرشكسته و سر در گريبان بودند و چنان صلابت و عزتي داشت كه به خوبي در عكسي از او كه براي آواتار خودم انتخاب كردم اشكاره و نكته تكان دهنده اينجاست كه اين صلابت درست بعد از اين به رخ تاريخ كشيده شده كه خسرو گلسرخي رو به دلخراش ترين وضعي در زندان شكنجه كردند اما نتوانستند ذره اي از صلابت اراده رهايي بخش گل خونين گلسرخي كم كنند و به قول سهراب سپهري : كار ما نيست شناسايي راز گل سرخ / كار ما شايد اينست / كه در افسون گل سرخ شناور باشيم

[golsar-boy]

[b:d8956e3c44]عده اي دائم غرغر مي كنند كه گل سرخ خار دارد،
ما بايد شاد باشيم كه خار، گل سرخ دارد .
آلفونس كار [/b:d8956e3c44]